MURDA
CITTA
Om Swastyastu,
Om Awighnam astu namo siddam.
Malarapan saking panghyangin Ida Sanghyang Widi wasa Asung waranugraha
ngawentenang lan ngawerdiang kahuripan
sakala niskala ring buana Agung lan buana alit.
Manut ring Loka dresta, Desa
dresta lan Sastra dresta sane manggeh kewentenan Perahyangan, wewidangan utawi
palemahan desa Adat pinaka genah pesayuban warga desa adat lan kulawarganyane
kasinanggeh buana agung, lan Pawongania soang-soang kasinanggeh buana Alit.
Melarapan punika desa Adat patut ngajegang Tata Sukertaning “Tri Hita Karana” ring wewidangan
esa Adat luwirnyane: Tata sukerta
Perahyangan; Ngulati kasukertan
Perhyangan, Penyiwian esal an kulawarga
genah ngarcana Ida Sanghyang Widhi Wasa.Tata Sukerta Pawongan; Ngulati kasukertan krama desa adat lan warga
sane jenek ring palemahania. Tata Sukerta Palemahanyane, Ngulati kasukertan
kakuwuban wewidangan desa adat minakadi Paumahan, Margi, Tegal, Setra lan Pasisining segara.
Mawasana adung kasukertan bhuana agung lan bhuana Alit
maka larapan ngulati santi jagadhita ring kahuripan para krama lan warga desa
Adat pinaka tatujon ngardinin Awig-Awig desa Adat Nyuh Kukuh puniki.
Parikrama Nguwah Nguwuhin Awig-awig desa Adat Nyuh
Kukuh puniki, pastika kejalarin antuk pemutus Paruman Krama Desa Adat Nyuh
Kukuh, pinaka sepat siku-siku pamatut ri sajeroning pamargin DeÅŸa Adat.
Mogiriwastu
prasida kadi pengaptin titiang makasami, rikalaning ngemargiang lan ngawerdiang
daging Awig-Awig puniki, pinaka wusananing atur “Om Santi, Santi, Santi Om”.
SARGAH I
ARAN, WEWIDANGAN,TİPE,
MIWAH STATUS DEÅžA ADAT
Pawos 1
Desa Adat puniki mawasta
Desa Adat Nyuh Kukuh tur sampun kasurat ring lepihan Peraturan Daerah Provinsi
Bali Nomor 4 Tahun 2019 tentang Desa Adat di Bali, nomor Kode: 08-053-1418.
Pawos 2
1.
Desa Adat Nyuh Kukuh ngawidangin petang tempek, inggih punika:
ha.
|
Tempek Kangin.
|
na.
|
Tempek Kauh.
|
ca.
|
Tempek Kaja.
|
ra.
|
Tempek Kelod.
|
2.
Wawidangan Desa Adat Nyuh Kukuh mewates nyatur:
ha.
|
Tepi Kangin:
sisi kauh Banjar Prapat lan Desa Adat
Biaung, pinaka cihna wates
Tambak Buntut.
|
na.
|
Tepi
Kauh : Tepisiring
Segara Kauh lan Tepi kangin Desa Toyapakeh
|
ca.
|
Tepi
Kaja : Tepisiring segara Kaja.
|
ra.
|
Tepi Kelod :
Sisi kaler Desa Adat Sebunibus.
|
Pawos
3
Desa Adat Nyuh Kukuh ngeranjing ring pepalihan desa adat Anyar riantukan
wiwitnia pinaka sepihan saking desa Adat Ped lan sampun kekukuhang pinaka desa
Adat anyar ring warsa duang tali kalih ( th. 2002 ) sane langkung.
Pawos 4
Desa Adat Nyuh Kukuh medue status pinaka “ Subyek hukum “ ring system
Pemerintahan Provinsi Bali sane
mapiteges, nuenang swadarma lan
swadikara sane pateh kadi sane pinaka subyek kukum tiosan risajeroning nabdabin
urusan pemerintah daerah mapaiketan ring widang Adat, tradisi, budaya, social relegius lan loka
dresta.
SARGAH II
PEMIKUKUH MIWAH PETITIS DESA ADAT
Pawos 5
1. Desa
Adat ngemanggehang pamikukuh:
ha.
|
Pancasila.
|
na.
|
Undang-Undang
Dasar Republik Indonesia warsa 1945.
|
ca.
|
Tri Hita
Karana manut ring Tatwaning Buwana Agung.
|
ra.
|
Ilikita
utawi uger-uger saking guru wisesa sane mapaiketan ring kewentenan desa adat
ring Provinsi Bali.
|
Pawos 6
1. Desa
Adat Nyuh Kukuh ngamanggehang patitis:
ha.
|
Ngukuhang
miwah ngajegang Sang Hyang Aji Agama.
|
na.
|
Nginggilang tata Prawerti Maagama Hindu.
|
ca.
|
Ngajegang kasukertan desa adat
sekala lan niskala luirnyane:
Perahyangan, Pawongania lan Palemahania.
|
SARGAH III
AWIG-AWIG,
PARAREM, MIWAH PERATURAN LAİN DEŞA ADAT
Palet `1
Indik Awig-Awig DeÅŸa Adat
Pawos 7
1. Ritatkala
ngawerdiang tata sukerta Perahyangan,
Pawongan lan Palemahania
Desa Adat Nyuh Kukuh kepatutan ngukuhan Awig-Awig Desa Adat pinaka sepat siku-siku krama lan prajuru ngewangun lan ngajegang
kasukertan.
2. Desa
Adat Nyuh Kukuh ngawit saking warsa
duang tali kalih sane sampun langkung sampun ngukuhan awig-awig desa Adat, turmaning sampun kemargiang olih prajuru lan
krama desa adat risajeroning nabdabin kasukertan Perahyangan, Pawongan lan
palemahan desa Adat Nyuh Kukuh.
3. Awig-awig
inucap sampun kasurat ring Pemerintah
Kabupaten Klungkung lan sampun keregisterasi No. 119 /01/IV /2002, pinanggal
11 Juni 2002
4. Rikanjekan
nganutin aeb jagat sayan sayan nincap, melarapan pemutus Paruman krama Desa Adat Nyuh
Kukuh ring rahina Redite Umanis wara Landep warsa duang tali kalih dasa
kalih (Tahun 2022), sagilik-saguluk
mapikayun Nguwah-Nguwuhin awig-awig desa Adat Nyuh Kukuh ring warsa duang tali
kalih dasa kalih puniki.
5. Pemargi
puniki sampun kasengguh manut ring Awig-Awig Desa Adat Nyuh Kukuh sane wenten,
sane kategesin ring Pawos 82 Awig-awig desa Adat Nyuh Kukuh warsa 2002.
6. Wewenang
desa Adat Nyuh Kukuh Ngardinin awig-awig, Nguwah-Nguwuhin Awig Awig taler
kapidabdabin ring Perda Propinsi Bali
No. 4 Tahun 2019, Bab IV, pasal 13,14,15,16,17.
7. Tata
cara pemargi Nguwah-Nguwuhin Awig Awig Desa Adat Nyuh Kukuh Puniki, sampun
nganutin Pedoman Penyuratan Awig-awig Desa Adat di Bali sane kamedalang olih
Majelis Desa Adat Provinsi Bali Tahun 2021.
8. Awig-Awig
Desa Adat Nyuh kukuh puniki midabdabin Sukreta tata Perahyangan, Sukreta tata
Pawongan lan Sukreta tata Pelemahan Desa Adat Nyuh Kukuh sane
pastika nenten piwal utawi lempas saking
peraturan perundang-undangan NKRI.
9. Awig-Awig
Desa Adat Nyuh Kukuh patut ke
registerasi ring Dinas Pemajuan Masyarakat Adat propinsi Bali.
Palet
2
Indik
Pararem DeÅŸa Adat
Pawos 8
1. Desa
Adat Nyuh Kukuh taler kawenangan ngardinin Perarem
desa Adat sane kasurat utawi tan kasurat.
2. Perarem sane patut kekardinin luirnia:
ha.
|
Perarem
Penyacah Awig Awig, Inggih punika Perarem sane negesin pemargin lan
ngemargiang Awig-awig desa Adat Nyuh Kukuh.
|
na.
|
Perarem
Pangele Inggih punika Perarem Ngelee
sane kesurat anggen midabdabin pari indikan sane dereng kepidabdabin ring
Awig-Awig Desa Adat.
|
ca.
|
Perarem Penepas Wicara, Inggih punika Perarem sane pinaka pemutus penepas
wicara sane mapaiketan ring desa Adat.
|
3. Tata
cara panyuratan Perarem taler nganutin Pedoman Penyuratan Perarem sane kamedalang olih Majelis Desa Adat Provinsi Bali Tahun
2021.
4. Perarem
Desa Adat Nyuh kukuh, midabdabin Sukerta
tata Perahyangan, Sukerta tata Pawongan dan Sukerta tata Pelemahan Desa Adat
Nyuh Kukuh sane pastika nenten lempas
saking peraturan perundang-undangan NKRI.
5. Perarem
Desa Adat Nyuh Kukuh patut
keregisterasi ring Dinas
Pemajuan Masyarakat Adat propinsi Bali.
Palet
3
Indik
Peraturan Lain Desa Adat
Pawos 9
1. Prajuru
Desa Adat taler kawenangan ngardinin Peraturan-Peraturan
siosan sane kasurat ritatkala
ngemargiang awig-awig lan Perarem desa adat, utawi manut pabuat desa adat
lan/utawi panguduh saking Guru Wisesa.
2. Peraturan-peraturan
siosan sane kekardinin lan kasurat inucap
kadi pawilangan (1), mangda pastika kasobyahang pinih rihin ring
pesangkepan desa Adat sane pacang rauh
tur kasungkemin antuk krama sami.
SARGAH IV
SUKRETA TATA PARAHYANGAN DESA ADAT
Palet 1
Indik Parahyangan Desa Adat
Pawos 10
1. Pura
Kahyangan Desa Adat Nyuh Kukuh luirnia:
ha. Pura Dhang Kahyangan.
1)
ha. Pura
Dalem Bias Mentig.
na. Pura
Kahyangan Tiga luirnia:
1)
ha.
Pura
Dalem Prajapati;
2)
na.
Pura
Puseh:
3)
ca.
Pura Desa;
ca. Pura utawi parhyangan Desa sane tiosan luire:
1)
ha. Perahyangan
ratu Gede Sakti,
2)
na.
Pura Tinggar;
3)
ca.
Pura Semer Tis.
2. Soang-soang
Pura Kahyangan Desa Adat Nyuh Kukuh
kaupapira, kaprebea lan kasanggra olih krama desa adat Nyuh Kuku
Palet 2
Indik Kasukertan Kahyangan
Pawos 11
Desa Adat Nyuh Kukuh
nabdabin kasukertan Kahyangan kadi ring sor:
1. Warga
Desa Adat Nyuh Kukuh utawi pamedek patut
nginggilang kasukertan kalih kasucian Pura/kahyangan.
2. Rikalaning
nginggilang kasukertan kalih kasucian Pura/kahyangan, Sane tan kalugra
ngranjing ka pura inggih punika:
ha.
|
Sang sebel ring raga sangkaning
ngraja swala, jantos wusan ngamedalang rah tur mersihin raga.
|
na.
|
Sang sane wau ngembasang Oka
|
ca.
|
Cuntaka mawit saking kalampusan
manut sengker.
|
ra.
|
Jadma sane kasinanggeh leteh
luire: Beling tan kasinangaskara,
jadma buduh, sakit ila sadurung polih kaprayascita manut agama.
|
ka.
|
Ubuh-ubuhan sajabaning mapaiketan
ring upakara.
|
da.
|
Sang mabusana
sane tan patut manut tata susila ngranjing ka pura.
|
ta.
|
Makta sahanan barang sane sinanggeh
leteh manut agama.
|
sa.
|
Sahanan sane tan kapatutang utawi
sane kabaos ngaletehin, manut pararem / Pemutus Krama ring pesangkepan.
|
3. Parilaksana sane tan kapatutang ring pura Luirnia:
ha.
|
Masumpah
utawi natap cor.
|
na.
|
Maujar ala,
wak parusa, nemah utawi misuh lan Ulah ala.
|
ca.
|
Majaljal,
mayuda bilih-bilih jantos metu rah
kabaos ngeletehin abot.
|
ra.
|
Ngagah
wastra,pusungan(sejawaning sang sulinggih, pragina sane pacing ngayah) miwah
macecepin rare.
|
ka.
|
Makoratan,
mabanyu,makolem lanang istri masarengan dados asiki, macumbana matemu rasa,
masanggama miwah sakancannia sane siosan.
|
da.
|
Ngelar sehananing jajudian.
|
4. Warga
utawi pamedek mabukti ngaletehin wenang kadanda.
5. Prajuru
Desa Adat patut ngemargiang “Peraturan
Gubernur Nomor 25 Tahun 2020 tentang Fasilitasi Perlindungan pura, pratima dan
simbul keagamaan Demi terpeliharanya kesucian Pura di Desa Adat Nyuh Kukuh”
sanistane antuk Pedamiak ring Soang Soang Pura.
Pawos 12
Desa Adat Nyuh Kukuh ngemanggehan kacuntakan kadi ringsor:
1.
Sang kasinanggeh kahanan cuntaka luire:
ha.
|
Sebel raga minekadi Ngeraja Swala.
|
na.
|
Ngembasang
Oka.
|
ca.
|
Karuron.
|
ra.
|
Sang
kalayusekaran utawi kapademan.
|
ka.
|
Rare/anak
alit seda sadurung kepus pungsed.
|
da.
|
Nganten.
|
ta.
|
Sang
ngelarang pitra yadnya.
|
2.
Sengker sebel wiadin cuntaka manut jalarania sekadi ring sor:
ha.
|
Ngeraja
suwala jantos wusan ngamedalang rah tur mersihin raga.
|
na.
|
Ngembasang
oka, adiri,kembar utawi kembar buncing:
sane istri 42 rahina, sane lanang 12 rahina.
|
ca.
|
Karuron
dereng merupa, kulewargannia Ibu Rna lan Yayah Rna 42 rahina.
|
ra.
|
Karuron
merupa, kulewargannia sapekarangan
jantos 42 rahina.
|
ka.
|
Yening sane
seda anak alit durung kepus pungsed kulawarga sapekarangan manggeh cuntaka
jantos 42 rahine.
|
da.
|
Sangkaning
kalayusekaran, sang ngarepin lan kulawarga pedadian jantos puput ngatelunin (3 hari).
|
ta.
|
Prade wenten
krama wiadin warga desa padem rikala sampun nyambutang karya ayu utawi yadnya ring Kahyangan
Tiga, sane kehanan cuntaka wantah sang sane ngarepin sareng pengapitnia kemawon.
|
sa.
|
Sang
penganten lanang lan istri cuntaka ngantos
sapuputne mesakapan/ upakara mekala-kalaan, sedurung mesakapan kasengguh
cuntaka.
|
wa.
|
Sang
nyambutang karya pitra yadnya, ngawit Ngendagin /Ngulapin.
|
3.
Desa Adat Nyuh Kukuh manut dresta
ngemanggehang Cuntaka warga desa adat ritatkala wenten warga desa adat sane
kelampusan, pemargine kadi ring sor:
ha.
|
Ritatkala
pemendeman ring dewasa ayu, cuntaka warga desa adat memargi tigang rahina,
cuntaka wusan risampune kemargiang
pemarisudha olih sang madue kelapusan.
|
na.
|
Ritatkala
ring wewanengan tigang rahina inucap, Desa Adat utawi warga desa adat
ngemargiang upakara dewa yadnya, upakara pemarisudha olih sang madue
kelampusan kangkat ngambil galah ring kalih rahina risampun pamendeman, wusan
pemarisudha cuntaka warga desa adat sampul bluntas.
|
ca.
|
Ritatkala
ring wewanengan tigang rahina inucap,
Desa Adat utawi warga desa adat ngemargiang upakara dewa yadnya ring
benjangnyane layon kependem nyilib tanpa upakara yadiastun rahina dewasa ayu, selanturnyane upakara
kemargiang ring dewasa ayu risampun penyineban piodalan.
|
ra.
|
Negesin
indik ngawit pemargin kacuntaka warga desa adat tatkala silih sinunggil warga
desa Adat kelampusan, wantah ngawit saking pemargi maprateka layon utawi mresihin Layon.
|
ka.
|
Ritatkala
wenten kelampusan warga desa Adat pinaka Jero Mangku, rikanjekan ngaliggihang
Ida Betara Ratu Gede Sakti, pemargin
atiwa- tiwa jero mangku kemargiang risesampune ida betara kesineb manut
panumaya.
|
da.
|
Wewanengan
cuntaka warga desa adat kadi ring aksara ha, wantah memargi tatkala
kelampusan lan pamendeman sane wenten ring desa Adat Nyuh Kukuh.
|
ta.
|
Cuntaka
kelampusan majeng ring kulawarga
tunggil dadia sane wenten ring dura desa lan kependem ring dura desa, memargi manut ring wewanengan cuntaka sane
kasungkemin antuk kulawarga dadia inucap,turmaning krame sane cuntaka wenang
mesadok ring prajuru.
|
4.
Warga sane cuntaka tan kadadosang ngamiletin parikrama suci
minekadi: Ngayah /tangkil ring galah Piodalan Pura Desa, Kahyangan Jagad, lan
karya dewa yadnya warga tiosan.
5.
Sane kemanggehang tan keneng cuntaka Iuire
:
ha.
|
Ida Sang
Sulinggih,
|
na.
|
Pemangku
Kahyangan Desa,
|
ca.
|
Serati desa
Adat,
|
ra.
|
Jero Bendesa
Desa Adat.
|
Pawos 13
Kahyangan sane
keni kedurmanggalaan kadi ring sor:
1. Panca
kerubuhan, kesiratin rah jadma, kehanan wangke sato ageng, wangkening manusa,
sehananing lulut lan simbar.
2. Jero mangku utawi sang sane ngemanggihin digelis
nyadokang majeng Prajuru, mangda marumang krama Desa adat,pacang ngawentenang
upakara sepatutnyane, manut panugrahan ida sulinggih.
Pawos 14
1. Warga
Desa Adat utawi dura Desa kerawuhan
sane ngawinang kasinangkawonan digelis kapintonin manut pararem tur tan lempas
ring sastra lan agama, maka jalaran muktiang jati tan jatinnia, yan prade tan
jati wong kerawuhan inucap patut kapidanda manut pararem.
Palet 3
Indik Ngewangun Kahyangan
Pawos 15
1. Rerincikan
Ngewangun Kahyangan minekadi
Pengerencana , Ngelaksanayang lan Prebeanyane kemargiang kadi ring sor:
1)
ha. Manut pamutus Pesangkepan Krama Desa Adat;
2)
na. Nganutin Wantuan saking
Guru Wisesa.
Palet 4
Indik Yadnya
Kaping 1
Dewa Yadnya
Pawos 16
Dewa Yadnya sane memargi
ring wewidangan desa adat Nyuh Kukuh luirnia:
1. Piodalan
ring Pura utawi Kahyangan Desa Adat
Nyuh Kukuh, inggih punika:
ha.
|
Perahyangan ratu Gede Sakti: Nyabran 6 sasih nganutin Pawukon Saniscara
Kliwon Kuningan.
|
na.
|
Pura Dalem Bias Mentig: Nyabran 6 sasih nganutin Pawukon Buda Wage
Langkir.
|
ca.
|
Pura Dalem Prajapati: Nyabran 6 sasih nganutin Pawukon Buda Wage
Langkir.
|
ra.
|
Pura Puseh: Nyabran
6 sasih nganutin Pawukon Anggara Kliwon Medangsia.
|
ka.
|
Pura Desa:
Nyabran 6 sasih nganutin Pawukon Buda Kliwon Paang.
|
da.
|
Pura Tinggar:
Nyabran 6 sasih nganutin Pawukon Saniscara Kliwon Krulut.
|
ta.
|
Pura Semer
Tis: Nyabran Awarsa ring Soma Umanis Sasih
Kelima.
|
2. Upakara
sane tiosan sane kemargiang Ring Desa Adat Nyuh Kukuh Minakadi:
ha.
|
Upacara Tipat Kelan : kemargiang Nyabran Warsa Nemonin Rahina Kajeng
Kliwon sasih Jiestha
|
na.
|
Upacara Jauman ring pasisir
segara: kemargiang Nyabran Warsa Nemonin Rahina Purnama Sasih Karo.
|
ca.
|
Upacara Pangkonan ring pasisir
segara: kemargiang Nyabran Warsa
Nemonin Rahina Purnama Sasih Kedasa.
|
ra.
|
Upacara
Upakara Yasa Kerti, mejalaran antuk
upakara sane kemargiang antuk guru
wisesa kemargiang nganutin pasobyah saking guru wisesa.
|
3.
Upakara Dewa Yadnya sane
tiyosan sane kekardinin antuk Desa Adat manut pabuat.
4.
Piodalan ring Paibon
soang soang ring Desa Adat Nyuh Kukuh,
5.
Piodalan Hyang Dewa utawi
Hyang Guru ring Sanggah /merajan alit Soang-soang ring Desa Adat Nyuh Kukuh.
Kapìng 2
Resi Yadnya
Pawos 17
Resi Yadnya ring
wewidangan desa adat Nyuh Kukuh kepidabdabin kadi ring sor:
1.
Warga sane mapikarsa
pacang nyujur padwijatian, patut ngarauhang pisadok majeng Bandesa utawi prajuru Desa
Adat Nyuh Kukuh.
2.
Bandesa utawi prajuru
desa adat patut ngadungan paridabdab pamargi nyujur padwijatian.
3.
Warga sane mapikarsa
pacang nyujur padwijatian, tur risampun manados sang Dwijati patut nginutin
sadaging awig-awig lan dresta sane kantun kamanggehang. Kawentenan puniki stata
kauratiang warga tur prade piwal digelis kabawosin ring jeroning paruman.
4.
Sang pacang mepodgala
utawi medwijati sadurungne patut polih panugrahan saking Parisada Hindu Dharma
lan kantor Agama,maka cihna pacang mepodgala inucap sampun wus ketitenin,
ketureksain indik sehanan kewentenania/pangeweruh lan pawongania tan ngelepasin
kadi kecap sastra lan dresta, saha
keweruhan manut agama lan sesana sane pacang kemargiang nganutin swadarma sang
Dwijati.
5.
Prajuru patut
nitenin/nureksain mungguhing kewentenania,inggian laksana sang pacang
mapodgala, mangda jati tan lepas ring kecaping Agama.
6.
Yan perade lepas ring
kecaping agama, prajuru wenang tan ngeraremin.
7.
Risampun puput upakarania tur naben ida sampun
mepica parab/ Biseka, prajuru patut Nyobyahang majeng ring krama indik lan
pamargin sang putus madwijati.
8.
Sang mewinten sane pacang
ngemargiang Nyonteng,Dalang, Ngusadain,patut masadok ring prajuru, prajuru
wenang ngawas nitenin kewentenania tur nyaksiang upakarania,selanturnia prajuru
wenang nyobyahang majeng ring krama indik tetujon,pemargi selanturnyane sang
mawinten.
9.
Ida sang Dwijati sane
keadegang pinaka siwa (Guru Loka Pala Seraya), lan Pemangku Kahyangan Desa sane
ke sudi olih Desa Adat Nyuh Kukuh kepatutang
kadi ring sor:
ha.
|
Upakara pediksan lan pretiwan Ida riwekas kelaksanayang olih krama.
|
na.
|
Upakara pawintenan sane manut ring swadarmaning pemangku Desa lan
Pemargin Atiwa-tiwa pemangku Desa riwekas kelaksanayang olih krama.
|
ca.
|
Pinaka panuntun krama Desa ring indik Tatwa lan Upakara Agama.
|
ra.
|
Muputang upakara ring Kahyangan utawi upakara ring Krama Desa.
|
ka.
|
Tan patut muputang
upakara/yadnya, sane kantun sajeroning wicara.
|
da.
|
Pemargin ring aksara ha, na ring
ajeng manut Perarem utawi pamutus
pesangkepan krame desa Adat.
|
10. Bandesa
lan Prajuru patut nuntun warga desa adat nyinggihang sang sampun maraga Pemangku, Sulinggih (Dwijati)
lan jana sane patut kasinggihan.
11. Warga
rikala nguntap utawi nuur, utawi ngulem sang sampun maraga Pemangku, Sulinggih
(dwijati), lan jana sane patut kasinggihan patut karihinin antuk atur pinunas
rauh saruntutan nyane.
12. Warga
sane nguntap utawi nuur, utawi ngulem sang sampun maraga Pemangku, Sulinggih (dwijati),
lan jana sane patut kasinggihan,patut inut ring pamargi dresta Desa Adat
Nyuh Kukuh.
13. Pamargi
Adat,Agama,Budaya sane antes katunasang,patut katunasang manut pabuat majeng
sang sampun maraga Pemangku, Sulinggih (dwijati), lan jana sane patut
kasinggihan.
14. Warga
Desa Adat Nyuh Kukuh patut maturan,
mapunia, utawi ngamargiang darma paayah-ayahan majeng sang sampun maraga Pemangku,
Sulinggih (dwijati), lan jana sane patut kasinggihan manut pabuat.
Kaping 3
Pitra Yadnya
Pawos 18
Desa Adat Nyuh Kukuh, mapaiketan ring Upakara Pitra Yadnya kedabdabin kadi ring sor:
1.
Sehanan upakara pemeretekan
sang lampus kebawos Pitra Yadnya.
2.
Yan wenten warga utawi
Krama Desa seda, kangkat ngambil pamargi kadi rıng sor:
ha.
|
Kapendem manut dresta.
|
na.
|
Makingsan ring pratiwi utawi ring geni prade pacing abenang sadurung
tutug awarsa.
|
ca.
|
Ngeraris keabenang utawi ngaben dadakan manut uger-uger padewasan.
|
3.
Padewasan Mendem kapidabdabin olih Prajuru.
4.
Upacara pamretekan sang
lampus luire: mersihin sawa,
mendem,ngeseng sawa, atiwa-tiwa, kelanturang antuk pengeroras, rauh
ngelinggihang Dewa Hyang ring pahrayangan.
5.
Pemargi mendem sawa, ngeseng Sawa lan ngaben ring Desa Adat Nyuh Kukuh kadi ring sor:
ha.
|
Mendem mgeseng lan ngaben
magenah ring setra Desa Adat Nyuh Kukuh, sang piwal patut kabawosin ring
paruman.
|
na.
|
Pemargi padewasan mendem utawi ngeseng katunasang majeng Jero Mangku
Prajapati, atiwa-tiwa kapidabdabin nganutin wariga dresta, tur malarapan
antuk pinunas majeng ring sang sulinggih pamuput.
|
ca.
|
Warga lampus rikala eedan wali/piodalan ring Kahyangan Desa ngawit pangambilan karya wali ngantos
nyineb wali, mendem layon margiang sasiliban karemba olih krama tur kamargiang risampun engseb
surya.
|
ra.
|
Warga lampus
rikala silih sinunggil krama desa Adat ngemargiang Piodalan ring paibon utawi
piodalan Dewa Hyang/Hyang Guru, mendem layon kamargiang sasiliban karemba
olih krama tur kamargiang risampun engseb surya.
|
ka.
|
Pemargi sane
tiyosan Warga lampus rikala eedan wali/piodalan ring Kahyangan Desa lan silih
sinunggil krama desa Adat ngemargiang piodalan ring paibon utawi piodalan
Dewa Hyang/Hyang Guru, layon kangkat taler kesandekang pamendemane, ritatkala
kulawarga nyumponin pacang mendem ring galah dewasa ayu ring rahina sane
pacang rauh.
|
da.
|
Yan wenten
warga desa seda rikala wenten yadnya
agung ring Kahyangan jagad Kecamatan Nusa Penida, pemargin mendem
utawi mreteka layon kalaksanayang nganutin piteket saking Parisadha utawi
Guru wisesa.
|
ta.
|
Permargi
upakara lan eteh eteh ritatkala
pemargi pamendeman nyilib, nganutin
pituduh Jero mangku Prajapati.
|
sa.
|
Nenten
kadadosang ngajangin mendem layon lan nginepang bangbang.
Ngajangin
inggih punika mendem sawa langkungan ring adiri ring galah arahina yadiastun
mabinayan galah mamargi ke setra
|
wa.
|
Ritatkala
kelampusan warga lintangan adiri ring rahina inucap, pamendeman dados kemargiang
sinarengan, sakemawon ngusung layon ke
setra lan mendem utawi ngeseng memargi sinarengan.
|
la.
|
Prade wenten
seda nyambung risampun wenten mapendem, pamargin pamendeman nganutin pituduh
Jro Mangku Prajapati.
|
ma.
|
Warga sane
sampun pinaka pemangku prade seda tan kangkat kapendem, pamargine patut
kaplebonang, sane kasanggra olih sang ngadegang pinaka mangku.
|
6.
Sang lampus sangkanin
salah pati, ulah pati, pamretekan nyane pateh makadi sang lampus antuk pinyungkan biasa.Paweweh
nyane wantah wenten wawantenan pangulap ring genah kalampusan utawi manut
pewarah Jero Mangku
Prajapati.
7.
Sang lampus ngadut
bobotan kapendem risampun embas bobotan nyane. Utsaha ngembasang bobotan kangkat kawiwekaang lan
kedabdabin antuk Rumah Sakit utawi
Puskesmas.
8.
Warga sane lampus
sangkaning pinyungkan kasengguh kobet pacang Ngelahlahin Warga Tiosan,
paridabdab nyane mangda nganutin sang wenang / Guru wisesa.
9.
Sang lampus sadurung embas utawi wawu embas patut
kapendem pramangkin.
10. Yan rare durung makupak / ketus untu sane seda, wenang
kapendem premangkin, tan ngawilangin dewasa malih.
11. Warga
sane lampus ring genah tan patut, sang maduwe kapatutan patut maridabdabin
genah kalampusan manut pituduh sang wenang sane kadabdabin olih Bandesa utawi
prajuru desa adat.
12. Tamiu
lampus ring wawidangan Desa Adat Nyuh
Kukuh patut kasukserahang majeng guru wisesa tur sang maduwe kapatutan
patut mapiadung majeng Bandesa lan Prajuru Desa Adat. Prade yukti-yukti nenten wenten ngangkenin, upakara sapatut
nyane kasanggra Desa Adat Nyuh Kukuh.
13. Tamiu
kadadosang ngamargiang upakara Pitra Yadnya ring wawidangan Desa Adat Nyuh Kukuh nyarengin warga Desa Adat Nyuh Kukuh sane ngemargiang Upakara Pitra Yadnya
dadakan.
14. Sawa
sane dados kaaben inggih punika sawa sane sanistane sampun makupak utawi Ketus
Untu.
15. Sawa
Anak Alit sane durung makupak utawi Ketus Untu lan ring sornyane kaupakara antuk:
ha.
|
Ngwarak
karuron majeng ring karuron durung
marupa.
|
na.
|
Nglangkir,
sampun marupa durung embas sampun lampus.
|
ca.
|
Nglungah, sampun embas tur durung ketus untu utawi during akupak.
|
ra.
|
Tata titi upakara ring ajeng
kapastika olih Ida Sulinggih malarapan antuk pinunas.
|
16. Tan Kawenangan mendem utawi Ngeseng Layon rikala rahina :
Pasah, Tilem, Purnama,rerahinan jagad,
Kala Gotongan, Semut sedulur.
17. Kawenangan
ngemargiang eteh eteh pemretekan layon , ritatkala silih sinunggil warga desa adat
kelampusan, wantah prajuru desa adat.
Swadarmaning
warga Desa Adat Nyuh Kukuh ritatkala katiben kelayuan sekaran kadi ring sor:
1.
Gelis mapisadok majeng
Bandesa utawi Prajuru Desa Adat mangda molihang pamargi selanturnyane.
2.
Prajuru Adat patut maritatas pemargin sang
kelayuan manut kewentenania,tur nyuarayang kulkul cihna kalayuan manut tatujon.
3.
Krama patut ngremba sang
kalayuan sane kadabdabin olih prajuru.
4.
Sawa prateka patut
kamargiang banban, sutrepti, kadulurin pangrastiti olih warga. Sang mamurug
wenang kadanda manut pamutus pesangkepan krama.
Desa Adat Nyuh Kukuh taler nyungkemin lan midabdabin Atiwa tiwa masall kadi
ring sor:
1.
Atiwa-tiwa massal ring Desa Adat Nyuh Kukuh kamargiang nyabran 5 warsa.
2. Atiwa-tiwa
massal puniki pemarginyane senistania: Galah (Dewasa ), Genah,Pemuput lan serane tetangunan yadnya
sinarengan ( Tunggal).
3. Dudonan
nangun yadnya atiwa-tiwa masal:
ha.
|
Paigum adung pangrencana olih sang maduwe karya sareng bandesa lan
prajuru.
|
na.
|
Mutusang adung pangrencana olih sang maduwe karya sareng bandesa lan
prajuru.
|
ca.
|
Ngamargiang
pangrencana manut daging putusan ring aksara (na).
|
ra.
|
Ngamargiang
saseleh sajeroning nincapang pamargi salantur nyane.
|
4. Tata titi ngemargiang atiwa-tiwa massal ring desa Adat
nyuh kukuh manut Perarem Atiwa-tiwa
massal desa Adat Nyuh Kukuh.
Rikala atiwa-tiwa massal,
pakaryan kramane kadi ring sor:
1.
Ngaremba dudonan pemargi yadnya
atiwa-tiwa olih krama desa Adat:
ha.
|
Makarya Tetangunan lan Genah peyadnyan, lan Rompok genah Sawa.
|
na.
|
Mekardi
Pamuun ring setra.
|
ca.
|
Ngawantu
ritatkala ngebet/Nagiang Galih.
|
ra.
|
Niwakang
Bade, uparengga, eteh-eteh upakara ring puncak ngaben, lan ngaremba ritatkala
ngeseng ngantos puput nganyut.
|
2. Tigang rahina risampun
ngamargiang ngaben, sang nangun yadnya patut:
ha.
|
Ngamargiang pacaruan panca sata magenah ring: Genah Payadnyan, ring
Pempatan Desa Adat Nyuh Kukuh.
|
na.
|
Ngemargiang pacaruan eka sata brumbun ring Tengahing wawidangan setra,
Ring soang-soang pura dadia anangun karya, ring soang-soang paumahan anangun
karya
|
Pidabdab matempung ngaben
ring desa Adat Nyuh Kukuh luire:
1.
Krama sane pacang nampi patempung ngaben, sawe saking desa siosan patut
masadok dumun ring prajuru
sedurung ngawit ngardinin karya.
2.
Prade patempung inucap kalugra olih prajuru, sang matempung kepatutan naur pakenan-kenan ka desa luir ipun, panukun
setra, Penanjung batu lan pengungkap lawang akehnia manut perarem.
3.
Sahananing sesari /punia
ring Pura sane mewiwit saking pengungkap lawang, penukun setra lan
penanjung batu lan penebus atma manggeh
dados druen desa.
4.
Krame Desa Adat Nyuh Kukuh Nyungkemin pemargin Atiwa-tiwa /
ngaben Dadakan lan Ngaben Kremasi ring Krematorium riantukan sampun manut ring uger –uger agama
Hindu.
5.
Tata titining krama ritatkala ngemargiang ngaben dadakan lan
ngaben kremasi ring crematorium manut daging perarem.
Kaping 4
Manusa Yadnya
Pawos 19
Desa Adat Nyuh Kukuh, mapaiketan ring Upakara Manusa Yadnya
ngemanggehang kadi ring sor:
1.
Manusa yadnya inggih
punika upacara/upakara darmaning manusa ngawit saking petemuning kama bang
kelawan kama petak, sejeroning garba sang ibu, jantos lampus riwekas.
2.
Upacara/upakara manusa
yadnya luirnia:
1)
ha. Magedong-gedongan.
2)
na. Kepus puser utawi lepas
awon.
3)
ca. Tutug kambuhan / Bulan
Pitung Dina.
4)
ra. Telubulanan/ Tigang Sasih /Nyambutin /napak Siti.
5)
ka. Rare mayusa Aweton mapetik rambut.
6)
da. Raja singa/Raja swala.
7)
ta. Matatah.
8)
sa. Masakapan / Pawiwahan
9)
wa. Mabayuh.
3. Upacara/upakara
manusa yadnya inucap mangda
nganutin sastra Agama lan dresta Desa Adat Nyuh Kukuh.
Kaping 5
Bhuta Yadnya
Pawos 20
Desa Adat Nyuh Kukuh, mapaiketan ring Upakara Butha
Yadnya ngemanggehang kadi ring sor:
1.
Bhuta yadnya inggih
punika upakara-upakara pabiyakalaan ring ibu pertiwi lan kahyangan, sarwa prani
miwah ring sarwa bhuta.
2.
Upakara-upakara
pabiyakalaan ring sarwa prani inggih punika:
ha.
|
Upakara majeng entik-entikan utawi punyan-punyanan nemoning Tumpek
Pengarah utawi tumpek Pengatag (Saniscara Kliwon Wariga).
|
na.
|
Upakara majeng ubuh-ubuhan nemoning Tumpekm Uye/Kandang (Saniscara
Kliwon Uye).
|
3. Upacara-upacara
pabiyakalaan ring Ibu Pertiwi miwah kahyangan lan ring sarwa bhuta
kawastanin Caru. Pecaruan inucap luirnia:
1)
ha. Ekasata.
2)
na. Pancasata.
3)
ca. Rsigana.
4)
ra. Pancasanak.
5)
ka. Pancakelud.
6)
da. Balik
sumpah.
7)
ta. Tawur
Agung utawi Malabuh Gentuh.
4. Desa
Adat Nyuh Kukuh ngemargiang Upakara Caru Sasih Kaenam nyabran warsa, namonin
Kajeng kliwon sasih Kanem.
5. Pamargin
Upakara pacaruan inucap ring ajeng pawilangan (3 ) nganutin kecaping agama,
pemargine nganutin dresta Desa Adat Nyuh
Kukuh tur pamutus Ida sulinggih sane kaangkenin Desa Adat Nyuh Kukuh.
6. Upacara
Tawur kesanga Lan Nyepi Ring Desa Adat
Nyuh Kukuh patut kelaksanayang kadi ring sor:
ha.
|
Ring Catuspata Desa Adat Nyuh Kukuh merupa Caru Pancasata, maweweh Caru
Asu Bang Bungkem.
|
na.
|
Ring suang-suang Pura / Perahyangan
kemargiang caru eka sata
brumbun, lan Ring Pura Bias Mentig
Caru Eka Sata Ayam Ireng.
|
ca.
|
Ring
soang-soang paumahan, nganutin tetiwak guru wisesa.
|
ra.
|
Nyoreang
ngewentenang pengerupukan mebuu-buu, tur kapidabdab olih prajuru.
|
7. Ring
rahina penyepian patut ngemargiang brata penyepian sekadi:
1)
ha. Amati
geni.
2)
na. Amati
karya.
3)
ca. Amati
lelungan.
4)
ra. Amati
lelanguan.
8. Sane
murug brata penyepian patut keni pamidanda manut pamutus Pesangkepan sejawaning sane polih lelugrahan manut
wigunania kalih kekobetannia, saha lingga tangan saking prajuru utawi Majelis
Desa Adat.
9. Ring
rahina pangembak geni, mapiteges pangelukatan beratha sekadi, soang-soang krama
patut nunas pengaksama ring kadangnia, lan makacihna pangawit dewasa Isaka
Warsa.
10. Sehananing
brata penyepian, sane ketitenin olih Prajuru patut kamargiang olih pecalang.
SARGAH V
SUKRETA TATA PAWONGAN DESA ADAT
Palet 1
Pawongan Desa Adat
Indik 1
Krama
Pawos 21
Risajeroning ngulati kasukertan ring widang pawongania, desa Adat Nyuh
Kukuh midabdabin krama kadi ring sor:
1.
Krama Desa Adat Nyuh Kukuh inggih
punika Warga meagama Hindu sane mipil utawi kasurat dados Angga Warga Desa Adat Nyuh Kukuh.
2.
Krama tamiu inggih punika Warga meagama Hindu sane Nenten mipil utawi kasurat
dados Angga Warga Desa Adat Nyuh Kukuh, melarapan jenek siang dalu ngantos
kalih sasih ring wewidangan desa Adat Nyuh Kukuh, medue utawi tan medue karang,
tur kesurat dados krame tamiu ring
desa Adat Nyuh Kukuh.
3.
Tamiu inggih punika Jadma tiosan ring krame
desa adat lan Krame tamiu luire:
ha.
|
Sang jumenek ring wewidangan desa adat nyuh kukuh ring pewanengan
arahina ngantos kalih sasih melarapan antuk melelungan, masundulan rage,
ngerereh pangupa jiwa muang larapan sane tiosan, kadang warga kulawarga krame
desa adat.
|
na.
|
Sang jumenek ring wewidangan desa adat nyuh kukuh pinaka sasudian guru
wisesa.
|
ca.
|
Jadma sane meagama tiosan ring agama Hindu jenek ring wewidangan desa
adat Nyuh Kukuh medue utawi tan medue
paumahan tur kesurat dados tamiu ring
desa Adat Nyuh Kukuh.
|
ra.
|
Tamiu ring
aksara ha, na, mangda kesurat pinaka tamiu ring desa adat nyuh kukuh.
|
4.
Krama Desa Adat lan Krama
Tamiu rauhing Tamiu sane jumenek ring
wawidangan Desa Adat Nyuh Kukuh kabawos pawongan Desa Adat Nyuh Kukuh.
Pawos 22
Panemaya tedun makrama sekadi ring
sor:
1.
Krama Ngerajing cacakan
desa adat sangkaning nyelosin utawi nyeledii kerincikan kadi ring sor :
ha.
|
Rikanjekan yayah
rena sane kagentosin sampun mayusa 60 Tahun.
|
na.
|
Pinunas Yayah rena
riantukan sungkan.
|
ca.
|
Yayah Rna sane kagentosin megenah /mekarya ring dura desa (selat segara)
sakemawon sang pinake penyeledii magenah/mekarya ring jagad Nusa Penida.
|
ra.
|
Sampun mapekurenan nganutin Pawiwahan Kapurusa lan
sah nganutin pemargi adat
|
ka.
|
Oka krame
sane kangkat nyelosin utawi nyeledii inggih punika, anaking krama kapurusa
sane kaping Untat.
|
da.
|
Penyeledii
munggah ring cacakan krame kamargiang
ring pesangkepan desa Adat, tur ngawit kaunggahang, wacakan krama sane
kagentosin kaicalan.
|
2.
Krama tedun anyar mawiwit saking anaking krama
desa adat, maduwe pamargi:
ha.
|
Satunggil wenten anaking krama mawiwaha kapurusa sane nenten nyeledii,
kaunggahang pinaka krama anyar ring pesangkepan Desa Adat ring kalih sasih
sane pacang rauh.
|
3.
Krama anyar sane mawit
saking dura desa, kaunggahang mekrame risampune negepin gaguat ring sor:
ha.
|
Medue Karang lan paumahan
jangkep ring pelinggih rong tiga utawi kemulan.
|
na.
|
Nyukserahang
swalapatra lepas me desa adat ring desa adat pecak.
|
ca.
|
Keranjingang ring pipil utawi kasurat ring cacakan krama, asasih
sesampune swalapatra lepas me desa adat ring desa adat pecak katrima olih
prajuru.
|
ra.
|
Naur pemopog manut pararem Desa
Adat.
|
ka.
|
Rauh ring
jeroning pasangkepan nyantenang raga.
|
da.
|
Ngaturang pajati tegep ring pura desa sane kaenter olih mangku pura desa.
|
4.
Krame
anyar, duk dumun mawit saking desa adat nyuh kukuh utawi naenin mekrama desa
adat nyuh kukuh lintang ring limang warsa
sampun wusan mekrama desa, mewali ngerajing mekrama nganutin perarem.
ha.
|
Medue Karang lan paumahan
jangkep ring pelinggih rong tiga utawi kemulan.
|
na.
|
Nyukserahang
swalapatra lepas me desa adat ring desa adat pecak.
|
ca.
|
Keranjingang ring pipil utawi kasurat ring cacakan krama, asasih
sesampune swalapatra lepas me desa adat ring desa adat pecak katrima olih
prajuru.
|
ra.
|
Naur pemopog manut pararem Desa
Adat.
|
ka.
|
Rauh ring
jeroning pasangkepan nyantenang raga.
|
da.
|
Ngaturang pajati tegep ring pura desa sane kaenter olih mangku pura desa.
|
Indik 2
Swadharma miwah Swadikara Krama Desa Adat
Pawos 23
Swadarmaning
Krama Luirnia:
1. Manut
tategenan lan kawentenan pakulawargan, krama Desa Adat Nyuh Kukuh kabinayang lan nerbening swadarma manados:
ha.
|
Krama Ngarep Jangkep inggih punika krama sane kantun tegep lanang istri
pakurenannia tur matetegenan weweg.
|
na.
|
Krama Bala Angkep inggih punika kalih utawi langkung anaking krama sane
wenten lanang wadonnyane tur sampun mayusa senistania 35 warsa antes
ngamarginin ayah desa katedunang nyelosin makrama rihantuk yayah lan ibu rna
nyane tan kantun. Krama puniki ngamarginin ayah- ayahan weweg, lan luput
saking peson-peson.
|
ca.
|
Krama Balu Angkep inggih punika krama balu luh sane kajangkepin olih
pianak muaninnyane, utawi balu muani sane kajangkepin olih pianak luh nyane.
Krama puniki matetegenan weweg sang balu.
|
ra.
|
Krama
Arirang inggih punika krama rauhing angga kakuwuban nyane pateh lanang-lanang
utawi wadon-wadon, Krama puniki matetegenan weweg manut riranganyane.
|
ka.
|
Krama
Tapukan inggih punika anaking krama sane durung antes ngamarginin ayah desa,
nyelosin makrama riantuk katinggal guru rupakan nyane puniki luput sahananin
tategenan.
|
da.
|
Krama
Ngampel / ngontrak inggih punika krama sane ngentosin ayah-ayahan desa lan
paturunan antuk jinah. Krama kangkat
ngampel prada sajangkep angga kakuwuban kulawarga magenah ring dura Desa
selat segara tur ring karang paumahan nyane kantun wenten sane jenek makrama.
|
ta.
|
Krama Nyada
inggih punika krama sane sampun mayusa 60 ngantos 69 warsa tur nenten maduwe
angga kakuwuban sane antes ngamarginin ayah desa, paturunan lan ayah-ayahan
angga sarira lepas.
|
sa.
|
Krama Nekel
inggih punika krama sane sampun mayusa 70 warsa ngantos sauripa tur nenten
maduwe angga kakuwuban sane antes ngamarginin ayah desa. Krama puniki lepas
sahananin tategenan krama.
|
wa.
|
Krama camput
inggih punika krama sane nenten wenten ngalanturang pakraman nyane ritatkala
sampun nyada. Krama camput puniki manados tanggung jawab desa adat rauhing
padruweanyane.
|
la.
|
Jana sane
pinaka krama salanturnyane tegteg ngelanturang kapekraman nyane
sajawaning camput, magingsir, utawi
kanorayang.
|
2. Peson-peson
muang urunan Krama Desa Adat Nyuh Kukuh sekadi ring Sor:
ha.
|
Krama Ngarep
Jangkep, Krama Balu Angkeb keni peson-peson miwah urunan weweg.
|
na.
|
Krama Arirang keni urunan lan peson-peson manut angga riranganyane.
|
ca.
|
Krama Bala
Angkeb luput saking peson peson lan urunan.
|
ra.
|
Krama Balu urunan atenga lan peson-peson
manut angga sang balu.
|
ka.
|
Krama
kaputungan keni peson-peson muang urunan pateh sekadi krame ngarep jankep
jaantos mayusa 60 warsa.
|
da.
|
Krama
Tapukan,
Krama Nyada, Krame Nekel tan keni Urunan muang peson-peson.
|
ta.
|
Yan wenten
krame tan nganutin kadi kecap ring
ajeng wenang keni pamidanda manut perarem.
|
3. Krama
sane wenang polih laluputan
luirnia:
ha.
|
Para pemangku Desa.
|
na.
|
Prajuru Desa Adata.
|
ca.
|
Kelihan lan wakil kelihan tempek, Kelihan lan wakil kelihan Gong.
|
ra.
|
Pecalang
desa Adat.
|
ka.
|
Krama sane
sungkan rahat.
|
da.
|
Krama sampun
Nyada.
|
ta.
|
Krama sane kasudi pinaka manggalaning desa adat luire Kerta Desa,
Manggala Sabha Desa.
|
sa.
|
Krama pinaka
utusan desa adat menados Hansip, PKK, BPD, Utusan ke Pura Ped, Panitia Pura
Ped.
|
wa.
|
Krama sane
kasudi ngemarginin ayah-ayahan wali luire Gandrung, Nyolahang Ida Betara.
|
la.
|
Serati Desa
Adat.
|
4. Laluputan
inucap maunadika sekadi ring sor:
ha.
|
Para pemangku luput ayah-ayahan karya, peson-peson lan urunan.
|
na.
|
Prajuru, kelihan tempek, kelihan Gong polih luput ngemedalang reramon
kemanten.
|
ca.
|
Pecalang desa luput ayah-ayahan karya.
|
ra.
|
Krama sane
cedangga polih luput ayah-ayahan karya, peson-peson lan urunan.
|
ka.
|
Krama sane
sungkat Rahat polih lupu salami sungkan manut perarem.
|
da.
|
Krama nyada
polih leluputan sahananing ayah-ayahan, peson-peson lan urunan.
|
ta.
|
Krama balu
luh luput ayahan mekarya lanang, krama balu lanang polih luput ayahan mekarya
istri.
|
sa.
|
Kerta Desa, Manggal Sabha Desa luput ayah-ayahan pekaryan.
|
wa.
|
Krama pinaka
utusan desa adat menados Hansip, PKK, Kader Posyandu, BPD, Utusan ke Pura
Ped, Panitia Pura Ped, Luput saking ayah-ayahan pekaryan.
|
la.
|
Krama sane
kasudi ngemarginin ayah-ayahan wali
luire: Gandrung, Nyolahang Ida
Betara, luput ayah-ayahan pekaryan.
|
ma.
|
Serati Desa
Adat, luput ayah-ayahan pekaryan lan peson-peson.
|
5. Tingkahing
sane kepatutang sampun dados ngayahang desa.
ha.
|
Sampun alaki rabi ngantos mayusa 60 warsa.
|
na.
|
Angga kakuwuban krama sane sampun antes ngamarginin ayahan desa
risejeroning tedunan mekarya, anaking krama sane sampun mayusa 17 warsa.
|
6. Swadarma
( Kewajiban ) krama tamiu:
ha.
|
Mapisadok majeng prajuru tan kasep ring Asasih.
|
na.
|
Naur punia
nyabran sasih manut pararem.
|
ca.
|
Satinut ring sukreta tata perahyangan,pawongan lan palemahan Desa Adat
Nyuh Kukuh
|
7. Swadarma
( Kewajiban ) tamiu:
ha.
|
Mapisadok
majeng prajuru tan kasep ring arahina.
|
na.
|
Krama sane ngraksa tamiu patut matur supeksa ring prajuru desa adat tan
kasep ring awengi.
|
ca.
|
Naur punia manut pararem, sejawaning sang kasudi olih guru wisesa.
|
ra.
|
Satinut ring
sukreta tata perahyangan, pawongan lan palemahan Desa Adat Nyuh Kukuh.
|
ka.
|
Warga desa
utawi Krama tamiu sane nerbening penginapan ring wewidangan desa adat Nyuh
Kukuh tamiu sane katrima kepidabdabin nganutin perarem
|
8. Krama
utawi warga sane ngaraksa tamiu patut nabdabin tamiu inucap mangda tan lempas
ring uger-uger desa adat.Tamiu sane piwal kategenang olih warga utawi krama
sane ngaraksa tamiu inucap.
Pawos
24
Swadikaraning ( Hak )
Krama Desa Adat Nyuh Kukuh luirnia:
1.
Krama
Desa Adat Nyuh Kukuh kedadosan mepuwangkid tan tedun :
ha.
|
Rikala
ngawitin mapewangunan.
|
na.
|
Rikala
Ngemargiang Panca Yadnya.
|
ca.
|
Rikala Kacuntakan, sejabaning tedun ngaromba kelayuan sekar lan gotong
royong ring genah tiosan ring perahyangan.
|
ra.
|
Ngemargiang
swadarma pituduh guru Wisesa.
|
ka.
|
Kawenangan
mapuwangkid wantah apisan, sejawaning sampun polih wak wakan saking Prajuru
Desa Adat.
|
2. Soang-soang Krama Desa Adat Nyuh Kukuh lan
pakuwubanyane kawenangan polih pangeromba utawi ayah-ayahan saking Krama desa adat, Prajuru desa Adat lan Manggalaning desa adat
rikalaning:
ha.
|
Katibenin
kepancabaya.
|
na.
|
Tatkala
wenten kelampusan silih sinunggil angga pakuwuban.
|
ca.
|
Ngemargiang
upacara -upakara Pitra Yadnya.
|
ra.
|
Ngemargiang upacara –upakara Dewa Yadnya, Manusa Yadnya, Rsi Yadnya lan
Butha yadnya manut pebuat, lan pebuat
inucap patut kawiwekaang olih Prajuru.
|
ka.
|
Ngemargiang
pawiwahan tur muatang ayah-ayahan prajuru rikanjekang: Nyuarayang
kul-kul, mesakapan pinaka manusa
saksi, pewarangan tatkala pemargin pawirasan lan acara serah terima sang
penganten saking prajuru desa adat sang predana.
|
da.
|
Wenten
wicara mapaiketan ring adat ring silih sinunggil angga pakuwuban krama, patut
polih ayah-ayahan prajuru lan manggalaning desa adat, nepasing wicara inucap.
|
ta.
|
Ngemargiang pemerasan sentana tur muatang ayah-ayahan
prajuru rikanjekang: nyaksiang,
ngilikitayang lan ngamedalan surat keterangan Bendesa, pasobyah ring warga
desa.
|
sa.
|
Pangoromba
utawi ayah-ayahan saking Krama desa
adat, Prajuru desa Adat lan
manggalaning desa adat sane tiyosan manut pabuat, pemarginyane melarapan pemutus pesangkepan.
|
wa.
|
Swadikaraning
krama desa adat kadi aksara (ha-sa)
ring ajeng, mangda nginggilan pidabdab menyama braya, gilik saguluk, para-sparo sarpanaya.
|
3. Swadikara
(Hak) Krama tamiu:
ha.
|
Polih
pangayoman Desa Adat Nyuh Kukuh.
|
na.
|
Polih ayah-ayahan manut pabuat
melarapan pamutus pesangkepan krama.
|
ca.
|
Polih pangaremba ritatkala katiben
pancabaya.
|
4. Swadikara
(Hak) tamiu:
ha.
|
Polih
pangayoman Desa Adat Nyuh Kukuh.
|
na.
|
Polih pangaremba ritatkala katiben
pancabaya.
|
Pawos
25
1. Krama
Desa Adat wusan makrama sangkaning
antuk:
ha.
|
Punceh utawi camput.
|
na.
|
Pinunas ngraga tur sampun polih wak-wakan.
|
ca.
|
Kanorayang
|
2. Krama
Desa Adat wusan
makrama antuk pinunas ngraga tur molihang wak-wakan, risampune:
ha.
|
Nyukserahang swalapatra pajanten raga nunas wusan makrama.
|
na.
|
Nyukserahang swalapatra tan ninggal tategenang ring desa adat sane
kaembasang olih bandesa adat.
|
ca.
|
Matur
piuning malarapan pajati kaenter mangku ring pura desa.
|
3. Krama Desa Adat wusan makrama antuk pinunas ngraga tur
molihang wak-wakan, prade
riwekas mawali
malih, patut katampenin makrama malih, antuk gaguat nyukserahang
swalapatra sakeng bandesa utawi prajuru adat genah makrama, tur Naur Pemopog mewali manut pararem Desa Adat.
4. Krama kanorayang prade mawali makrama, patut
katampenin mewali yening tegep nginutin ngaguat makadi:
ha.
|
Nunas
pangampura ring jeroning paruman.
|
na.
|
Nyukserahang swalapatra sane nyinahan nenten malih pacang meparilaksana
piwal.
|
ca.
|
Naur panuku
pinaka jalaran kakanorayang.
|
ka.
|
Maupasaksi malarapan pajati sane kaenter mangku ring pura desa.
|
Indik 3
Penyangran Karya Suka Duka
Pawos 26
1. Krama
utawi warga sane maduwe karya Panca
Yadnya, kangkat nunas pitulung majeng krama utawi
nyelang genah
pinaka genah makarya.
2. Krama
utawi warga sane maduwe karya Panca Yadnya, kadadosang nyelang Genah kemawon, karesikan
genah sekala niskala kamargiang kadi patut.
3. Krama
utawi warga sane nyelang Genah pinaka genah makarya nenten kakenin prabeya
sakemawon genah mekarya mangda resik
sekala niskala.
4. Nyelang
lan ngawaliang genah patut saha uning prajuru desa Adat.
5. Pangeremban Suaran Gong majeng ring Krama desa Adat sane
maduwe karya Panca yadnya manut perarem utawi pemutus pesangkepan.
Palet 2
Indik Tata
Pemerintahan Desa Adat
Indik 1
Prajuru /Paduluan Desa Adat
Pawos
27
1.
Prajuru Desa Adat Nyuh
Kukuh inggih punika Bandesa, Patajuh,Panyarikan, Patengen,Kasinoman.
2.
Bandesa Adat inggih
punika krama sane pinaka Pucuking Prajuru Desa Adat kaadegang olih krama desa
adat antuk panyungkem krama desa Adat.
3.
Patajuh,Panyarikan,
Patengen lan Kasinoman kasudi antuk krama sareng Bendesa lan kasungkemin ring paruman krama desa adat.
4.
Prajuru inucap ring wilangan (3) nganutin swadarman ipun ritatkala ngewantu swadarma bendesa kadi ring
sor:
ha.
|
Patajuh pinaka wakil.
|
na.
|
Penyarikan pinaka juru surat.
|
ca.
|
Patengen pinaka juru raksa.
|
ka.
|
Kasinoman
pinaka juru arah.
|
5. Prajuru
desa adat ngamargiang swadarma malarapan gilik saguluk, paras paro sarpana ya.
6.
Bandesa wenang nyudi staf administrasi umum lan administrasi
keuangan manut pabuat.
7.
Tempek soang soang ring
Desa Adat Nyuh Kukuh , kemanggalanin
antuk Kelihan Tempek.
8. Struktur
Desa Adat kadi ring sor:
A.
Struktur Organisasi



Pawos
28
1. Tata
titining ngadegang bandesa lan prajuru desa adat kadasarin antuk Pararem
Panuntun Ngadegang Bandesa lan Prajuru Desa Adat Nyuh Kukuh.
2. Gaguat
dados Bandesa lan Prajuru Desa Adat
luwire:
ha.
|
Krama Desa
Adat Nyuh Kukuh ngarep jangkep.
|
na.
|
Jujur tur polos.
|
ca.
|
Maparipolah
becik tur tan cedangga.
|
ra.
|
Uning
ngawacen Ian nyurat.
|
ka.
|
Uning ring
panglokika Ian wicaksana
|
da.
|
Tan dados
tulak.
|
ta.
|
Kaadegang
ring jeroning paruman.
|
sa.
|
Sanistane
medue ijazah SLTP.
|
wa.
|
Sanistane mayusa 35 warsa dados Bendesa, 30 warsa Prajuru tiosan.
|
la.
|
Sadurung
ngamargiang swadarma kaprajuruan patut majaya-jaya lan kakukuhang.
|
Pawos 29
Swadarma prajuru
desa adat:
1. Ngarincikang sahananin pangerencana wewangunan
desa adat minekadi wewangunan widang Perahyangan, wewangunan widang Pawongan
lan wewangunan widang Palemahan.
2. Ngarincikan
Anggaran Pendapatan lan Belanja Desa Adat Nyuh
Kukuh.
3. Ngalaksanayang
pangrencana sane sampun karincikang lan kasungkemin ring jeroning paruman.
4. Nginutin
awig-awig lan pararem desa adat.
5. Nepasin
sahanan wicara sane mapaiketan ring Desa Adat Nyuh Kukuh.
6. Maridabdabin
sahananing
parikrama Adat
lan agama, nganutin sastra agama miwah dresta.
7. Nyobyahang
sahananin pamargin Adat
ring paruman utawi sangkepan.
8. Pinaka
duta Desa Adat Nyuh Kukuh,pacang
ngewentenang bebaos ring sapasira ugi manut pabuat.
9. Sajeroning
swadarma ngamargiang pangrencana desa Adat, prajuru desa Adat kaabih olih Angga
Sabha Desa.
10. Sajeroning
swadarma ngamargiang panepas wicara, prajuru desa Adat kaabih olih Kerta Desa.
Wewenang
Prajuru Desa Adat:
1. Ngukuhang pangrencana sane kadabdabin olih
Labda Pacingkreman Desa utawi
LPD lan Baga Utsaha
Padruwen Desa Adat utawi BUPDA.
2. Ngukuhang Rancangan Anggaran Pendapatan dan
Belanja Desa Adat utawi RAPBDA dados Anggaran Pendapatan dan Belanja Desa Adat
utawi APBDA satunggil ngawarsa.
3. Ngawigunayang
padruwen Desa Adat sajeroning ngamargiang swadarma prajuru.
4. Ngadegang
lan ngarariang Pengawas,Pengurus LPD,BUPDA,lan Pacalang risampune kacumponin
olih Paruman Sabha Desa.
5. Ngamargiang
saseleh lan ngenterang sahananin parikrama Desa Adat.
6. Nibakang
sahanan pamidanda manut pamutus paruman.
7. Ngangganin
desa adat sajeroning midabdabin parilaksana hukum.
8. Ngamargiang
kawenangan siosan manut awig-awig lan pararem.
9. Prajuru
desa adat tan patut:
1)
ha. Mamurug
awig-awig lan pararem.
2)
na. Ngardi
kaputusan ngarugiang krama utawi warga.
3)
ca. I
wang
ngawigunayang swadarma lan wawenang.
4)
ra. Meparidabdab ngawetuang biota.
5)
ka. Dados
angga Pengurus Organisasi Terlarang.
10. Bandesa
lan prajuru sane iwang sasana miwah ngalinyokang padruwen desa, piwal ring awig-awig, pararem
utawi paswara tur sampun mabukti, patut kadanda nikel lan kawusan dados prajuru.
11. Bandesa
lan Prajuru sane iwang manut(10)
patut ngewaliang sehananing druwen
Desa, saha pramangkin kerarianang
manados bandesa utawi prajuru desa adat.
12. Ritatkala Bandesa Kerarian swadarma Bandesa kemargiang olih Petajuh.
Pawos
30
1. Petias
Bandesa Adat miwah Prajuru Adat:
ha.
|
Tan
ngamedalang seluwiring jejahitan lan reramon.
|
na.
|
Polih saluwiring dum duman kalih pahan.
|
ca.
|
Polih
Insentif manut Rerincikan APBDA Semesta Berencana.
|
ra.
|
Polih BPJS Tenaga
kerja manut Rerincikan APBDA Semesta Berencana.
|
ka.
|
Polih
Insentif tiosan manut Rerincikan APBD Kabupaten/Kota.
|
Pawos
31
Wewanengan lan
Ngentosin Prajuru Desa Adat:
1. Wawanengan
makamiwah sengker dados Bandesa Adat
luwire:
ha.
|
Ngawit sakeng
kakukuhang utawi majaya-jaya.
|
na.
|
Masa ayahan mewaneng limang warsa ngawit Tileming sasih kawulu ngantos
malih limang warsa tileming sasih kawulu.
|
ca.
|
Risampun kalih sasih pacang tugtug sengker masa ayahan Bendesa nyadokan
ring sajeroning paruman desa adat mangda ataki taki nyudi lan ngadegang
Bandesa lan Prajuru anyar kedasarin
antuk pararem panuntun ngadegang bandesa lan prajuru desa adat Nyuh Kukuh.
|
ra.
|
Sane sampun
puput wewanengan 5 warsa
kapertama pinaka bendesa dados
kacalonang pinaka calon bendesa malih 5 warsa sane pacang rauh.
|
ka.
|
Sang pecak
manados bandesa, prajuru utawi kelian
banjar dados kaadegang malih.
|
2. Ngentosin
Bandesa lan Prajuru Desa Adat sangkaning:
ha.
|
Sampun
tugtug sengker masa ayahan.
|
na.
|
Lampus utawi seda.
|
ca.
|
Tan prasida ngamargiang swadarman prajuru.
|
ra.
|
Saking
pinunas ngraga tur sampun kalugra olih Krama Desa Adat ring jeroning paruman.
|
ka.
|
Kanorayang.
|
da.
|
Ngentosin
prajuru patut kararemin olih krama, tur kawentenang pangilikita sane
kasaksiang olih prajuru sane kapatutang.
|
ta.
|
Bandesa utawi prajuru sane ngentosin mawaneng ngantos masa ayahan bandesa
lan prajuru sane madeg.
|
Indik
2
Shaba
Desa
Pawos
32
1.
Sabha Desa Adat mapiteges Lembaga kriya mitra
Prajuru desa adat sane ngicenin Bendesa
lan Prajuru tetimbang ri sajeroning tata kelola Desa Adat.
Pawos 33
1. Sabha
Desa Adat kawentuk olih krama desa adat
lan Bendesa, ring paruman desa adat.
2.
Sang kasudi tan kangkat nulak.
3.
Angga Sabha Desa Adat kasudi mawiwit saking Krama Desa Adat sane sujana uning ring
rerincikan ngewangun desa adat luwirnia Perahyangan,Pawongan lan Palemahan,
Pawos 34
1. Undagan Organisasi Sabha Desa Adat sanistania wenten Pamucuk, Penyarikan lan
Angga Sabha Desa (Anggota).
2. Pawilangan Angga Sabha Desa Adat akwehnyane manut
pabuat, tur presida ngewakili makasami Tempek lan seka – seka, rauhing Pedadian
ring wewidangan desa Adat.
Pawos 35
1.
Sabha Desa maweh darma tatimbang majeng
prajuru desa mina kadi:
ha.
|
Ngarincikang
daging awig-awig lan pararem Desa Adat.
|
na.
|
Ngarencanaang
wawangunan.
|
ca.
|
Ngarencanaang Anggaran Pendapatan Belanja Desa Adat (RAPBDA)
|
ra.
|
Lan ngamargiang Pengerencana desa Adat.
|
Pawos 36
1. Wawanengan
sabha desa ingkup ring wawanengan ayahan
Bandesa lan Prajuru desa.
Indik 3
Kerta Desa
Pawos 37
1.
Kerta Desa Adat mapiteges
Lembaga kriya mitra Prajuru desa adat sane ngemargiang swadarma nepasin wicara
mapaiketan ring Adat nganutin Awig-awig, Perarem lan Hukum adat sane manggeh
ring desa Adat.
Pawos
38
1. Kerta
Desa kasudi olih Bandesa sareng Krama Desa Adat, ring paruman desa adat.
2.
Sang kasudi tan kangkat nulak.
3.
Kerta Desa kasudi
saking Krama Desa Adat sane Oneng
lan medue kewagedan ring widang hukum adat akehnyane manut pabuat.
4. Pinaka
pamucuk Kerta Desa Adat wantah Bandesa Adat sapisanan pinaka Angga Kerta Desa.
5. Yening
pamucuk utawi angga Kerta Desa wenten paiketan nyane risajeroning wicara,
pamucuk utawi Angga inucap nenten kapatutang sareng nepasin wicara inucap.
6. Prade
pamucuk Kerta Desa kawicarayang utawi wicara mapaiketan majeng pamucuk Kerta
Desa, pamucuk Kerta Desa kagentosin olih Angga Kerta esa sane mayusa pinih
lingsir.
Pawos 39
Struktur Kerta Desa Adat Nyuh Kukuh
kadi rng sor :
A.
Struktur Organisasi
Pawos 40
1. Swadarma
Kerta Desa:
ha.
|
Nampenin,nureksain,nepasin
wicara.
|
na.
|
Nepasin wicara mangda ngutamayang kasukertan desa Adat madasar antuk
druwenang sareng-sareng.
|
ca.
|
Kawenangan kerta desa manut ring aksara ha,na,
pastika medasar antuk awig-awig utawi pararem desa Adat.
|
ra.
|
Prade sang
keni panepas wicara inucap nenten
nerima mewaneng limolas (15) rahina,
soang-soang sang mawicara utawi sareng-sareng, kangkat ngarauhang majeng
Majelis Desa Adat manut undagan, kemawon perarem penepas wicara inucap tetep
kemedalang olih kerta desa.
|
ka.
|
Prajuru desa,Sabha Desa,Kerta Desa patut polih olih-olihan manut pararem.
|
Pawos
41
1. Wawanengan Kerta Desa
ingkup ring wawanengan ayahan Prajuru
desa Adat.
Palet
3
Indik
Lembaga Pengambil Keputusan
Indik
1
Paruman
Desa Adat
Pawos
42
1. Parikrama rerembugan Krame
Desa Adat Pinaka Pemutus sane pinih
Inggil ring Desa Adat inggih punika Paruman Desa Adat.
2. Paruman sane wenten ring
Desa Adat Nyuh Kukuh, luire
1)
ha. Paruman Prajuru:
2)
na. Paruman Agung
Krama.
3.
Paruman prajuru kawentenang sanistania 2
sasih apisan
.
4.
Paruman Agung Krama Desa Adat Nyuh Kukuh
inggih punika parum sane kamiletin olih krama puluk,tur mawosang tata
kasukertan pawowongan rauh sadaging nyane.
5.
Paruman Agung Krama Desa Adat kamargiang
satunggil Rahina Redite Umanis Uye, utawi prade wenten padgata kala,parum
kamargiang karihinin antuk arah olih prajuru sangkanin pituduh bandesa utawi
prajuru desa.
6. Paruman Desa Adat
kemargiang tatkala ngulati Pemutus minekadi:
ha.
|
Ngukuhang awig-awig.
|
na.
|
Ngukuhang bandesa lan prajuru.
|
ca.
|
Ngukuhang paridabdab utawi Pengerencana utama
nganinin pamargi Desa Adat.
|
7.
Paridabdab utawi
Pangerencana utama kadi aksara (ca), minakadi:
ha.
|
Ngarencana pawangunan desa adat.
|
na.
|
Ngamargiang paiketan pantaraning desa adat.
|
ca.
|
Nabdabin padruwn desa adat.
|
ra.
|
Mutusang paindikan rencana investasi ring desa adat.
|
ka.
|
Ngadegang
lan nabdabin LPD.
|
da.
|
Nabdabin
BUPDA.
|
ta.
|
Nguwah-nguwah
padruwen desa.
|
sa.
|
Ngawangun saran prasarana, adat istiadat, darma agama, dresta, seni
budaya.
|
wa.
|
Ngawentuk
Pesraman Desa Adat.
|
la.
|
Ngarincikang kelestarian lan ngalimbakang nilai-nilai agama, tradisi,
seni lan budaya.
|
Pawos
43
1.
Paruman Desa Adat sida mamargi tur pemargi
paruman kebawos becik
nganutin pemargi ring sor:
ha.
|
Karihinin
antuk suaran kulkul.
|
na.
|
Risampune krama pamilet langkung ring Atenga saking pawilangan krama
sami.
|
ca.
|
Tan maren ngastiti Ida Bagawan Panyarikan macihna antuk ngarihinin
ngaturang banten cane ring baduur meja sane kaaturang olih bandesa.
|
ra.
|
Cacakan
pangrauh krame kamargiang sadurung ngawit paruman.
|
ka.
|
Sakeng
ngawit rauh ngantos puput paruman soang-soang krama patut malinggih trepti,
sadurung katitah kangkat matangi, pamilet tegteg malinggih.
|
da.
|
Sahanan
pinaka pamutus mangda madasar antuk dasar tan piwal ringpamargi sane ketah
tur mawesana kabecikan.
|
ta.
|
Prade rikala
mutusang babawos tan sida antuk puluk, pamutus paruman antuk paswaran pinih
akeh.
|
sa.
|
Pamutus
daging paruman kabawos rajeg risampuni
kacumponin puluk utawi madasar paswaran sane akehan.
|
Pawos
44
1.
Tata trepti ri sajeroning paruman, manut
kadi ring sor:
ha.
|
Maka sami krama desa Adat Nyuh Kukuh, ritatkala ngamiletin Paruman Desa wenang mabusana Adat Bali Jangkep.
|
na.
|
Maka sami krama desa Adat Nyuh Kukuh,
ritatkala ngamiletin Paruman Desa tan kawenang makta Gegawan sane tan kabuatang.
|
ca.
|
Maka sami krama desa Adat Nyuh Kukuh,
ritatkala ngamiletin Paruman Desa tan dados ngawetuang suara sane Gora
napimalih bebawos lan suara sane sida
ngardi biota ring paruman.
|
2. Krama
sane mamurug kadi kecapin aksara ha,na,ca ring ajeng keni danda manut perarem.
3. Krama
sane nenten nyarengin pemargi paruman
tanpa sadok, patut katiwakin dedosan manut pararem.
Indik
2
Pasangkepan
Krama Desa Adat
Pawos
45
1.
Parikrama rerembugan Krame Desa Adat Pinaka Pemutus sane
kasinaggeh Soring saking Paruman Desa
Adat mapaiketan ring pidabdab teknis
pemargi desa Adat.
2. Pasangkepan
kamargiang nyabran sasih ring
wantilan Desa
Adat nemoning Rahina Redite Umanis
sesampun rahina Tumpek.
3. Sajeroning
pesangkepan,
Bandesa utawi Prajuru Adat patut namyakang:
ha.
|
Papeson
lan munjuk lungsuring ayah-ayahan.
|
na.
|
Pamargin panelas arta brana druwen desa.
|
ca.
|
Pamargin utsaha-utsaha desa sane mabuat.
|
ra.
|
Daging
paruman prajuru miwah pasuara-pasuara
sane mabuat.
|
ka.
|
Pidabdab
prajuru nganinin utsaha desa adat kapungkur miwah sane sioasan.
|
da.
|
Namyakang
sahanan dadauhan guru wisesa.
|
Pawos
46
1.
Pesangkepan Desa Adat sida mamargi tur pemargi
Pesangkepan kebawos becik
nganutin pemargi ring sor:
ha.
|
Karihinin
antuk suaran kulkul.
|
na.
|
Risampune krama pamilet langkung ring Atenga saking pawilangan krama
sami.
|
ca.
|
Tan maren ngastiti Ida Bagawan Panyarikan macihna antuk ngarihinin
ngaturang banten cane ring baduur meja sane kaaturang olih bandesa.
|
ra.
|
Cacakan
pangrauh krame kamargiang sadurung ngawit Pesangkepan.
|
ka.
|
Sakeng
ngawit rauh ngantos puput Pesangkepan soang-soang krama patut malinggih
trepti, sadurung katitah kangkat matangi, pamilet tegteg malinggih.
|
da.
|
Sahanan
pinaka pamutus mangda madasar antuk dasar tan piwal ring pamargi katah tur mawesana kabecikan.
|
ta.
|
Prade rikala
mutusang babawos tan sida antuk puluk, pamutus Pesangkepan antuk paswaran
pinih akeh.
|
sa.
|
Pamutus
daging Pesangkepan kabawos rajeg
risampuni kacumponin puluk utawi madasar paswaran sane akehan.
|
Pawos
47
1.
Tata trepti ri sajeroning Pesangkepan , manut kadi ring sor:
ha.
|
Maka sami krama desa Adat Nyuh Kukuh, ritatkala ngamiletin
pesangkepan wenang mabusana Adat Bali
Jangkep.
|
na.
|
Maka sami krama desa Adat Nyuh Kukuh, ritatkala ngamiletin
Pesangkepan tan kawenang makta Gegawan
sane tan kabuatang.
|
ca.
|
Maka sami krama desa Adat Nyuh Kukuh,
ritatkala ngamiletin pesangkepan tan dados ngawetuang suara sane Gora
napimalih bebawos lan suara sane sida ngardi biota ring paruman utawi
Pesangkepan.
|
2. Krama
sane mamurug kadi kecapin aksara
ha,na,ca ring ajeng keni danda manut
perarem.
3. Krama
sane nenten nyarengin pasangkepan tanpa sadok patut keni dedosan manut perarem.
4. Krama
sane nenten nyarengin pasangkepan runut
ping tiga tanpa sadok patut kapakelingang
olih prajuru, lan krama inucap
patut katiwakin danda manut pararem.
Palet 5
Indik Lembaga Adat
Indik 1
Paiketan pemangku
Pawos 48
Desa Adat Nyuh Kukuh midabdabin angga krama desa Adat ngemargiang swadarma
kepemangkuan kadi ring sor:
1. Paiketan
Pemangku inggih punika pupulan warga sane sampun kadamyakang pinaka pemangku,luirnyane
pemangku sane keadegang olih desa Adat lan pemangku sane keadegang olih
keluarga.
2. Angga
paiketan pemangku maswadarma kukuh ngamargiang darma kapamangkuan, nincapang
kaweruhan lan kawagedan indik kapamangkuan, tur mautsaha manados panuntun
pamargin ajaran agama miwah sida manados tatuladan.
3. Pura
kahyangan tiga Desa Adat Nyuh Kukuh,patut ngadegang pemangku pemucuk.
4. Pura
utawi kahyangan desa sane tiyosan ngadegang pemangku pemucuk manut pabuat desa
Adat.
Pawos 49
Ngadegang lan
Nyudi Pemangku Desa Adat kadi ring sor:
1. Tata cara desa Adat Nyuh Kukuh ngadegang pemangku:
ha.
|
Ngelanturan keturunan kapurusa pemangku, tur kakukuhang olih keluarga
lan kasungkemin warga desa.
|
na.
|
Prade nenten wenten saking keturunan, wenang nyanjan utawi nunas bawos
ring natar pura.
|
ca.
|
Prade nenten polih sakng nyanjan,kamargiang sasudian desa majeng warga
desa.
|
ra.
|
Prade nenten
polih antuk sasudian, kangkat antuk pinunas Warga Desa Adat sane Oneng lan
seyaga ngayah dados mangku desa Adat tur molihang Penyungkem Pesangkepan krama desa Adat.
|
ka.
|
Kawintenin
olih ida sulinggih tur kaupasaksi prajuru rauh krama desa.
|
2. Warga
sane tan kangkat kaadegang pemangku:
ha.
|
Sange cedangga.
|
na.
|
Mabukti salah laku.
|
ca.
|
Nene kasungkemin olih krama desa ring
pesangkepan desa adat.
|
3. Sang
keadegang pemangku
pura risampun ngamargiang pawintenan kepemangkuan olih Ida Sang Sulinggih.
4. Sang kaadegang pemangku sampun sanggup lan siaga ngamargiang swadarma kapamangkuan.
5. Sajeroning
pemangku lanang ngamargiang amongan swadarma pinaka pemangku, kawantu olih
istri dane pemangku lan prajuru.
Ngentosin
Pemangku Desa Adat
1. Mangku
kagentosin,sangkaning:
ha.
|
Seda
|
na.
|
Sungkan Rahat.
|
ca.
|
Pinunas ngeraga utawi kulawarga tur sampun polih uwak-uwakan.
|
ra.
|
Meparilaksana
dusta sane tan manut ring swadarmaning pemangku.
|
ka.
|
Kanorayang
|
2. Pemangku sane kerarian utawi
kanorayang larapane
parilaksana dusta sane tan manut ring
swadarmaning pemangku patut kadanda tur ngawaliang sehananing piranti kepemangkuan sane keraksa. Wicara dusta inucap ketepasin melarapan kecaping
awig-awig desa adat.
3. Pemangku
ngalap rabi sangkaning rahayu, rahayu katampenin, prade lempas patut kadanda
manut perarem.
4. Pemangku
ngambil rabi malih utawi ngawitin merabian
melarapan pemargi rahayu , patut nyepuh
angga mewali turmaning prabeya pawintenan inucap ketuku olih pemangku inucap.
5. Pangunandika
rahayu inucap pemangku ngambil rabi malih ritatkala: ten medue sentana kapurusa,rabinyane
seda lan sungkan rahat lan pemargi
ngalap rabi malih sampun manut ring awig-awig desa Adat.
Pawos
50
Swadarmaning Pemangku;
1.
Ngutamayang ngamargiang
swadarma kapamangkuan ring pura amongan.
2. Ngenterang,
Ngastawayang sahanan pamargin upakara lan upacara yadnya ring pura amongan
soang-soang nganutin lan ngutamayang
kecaping sastra agama sane
kaadungan majeng prajuru desa Adat.
3. Siaga
ngrombo pamargin pemangku siosan manut pabuat lan kawenangan.
4. Ngawekasang
rikala wenten krama utawi warga ngaturang punia, punagi,mepenauran utawi nunas
kerahayuan melarapan peras pejatian ring pura manut amongan.
5. Ngelaksanayang
pemargi sane mabuat suci ring pura, pamekas rikalaning nedunang utawi ngalinggihang pralinggan Ida Betara.
6. Nyiratin
tirta rikala wenten piodal ring soang-soang pura utawi kahyangan desa, rauhing ring upacara upakara tiyosan olih desa
Adat.
7. Stata
siaga manados tatuladan warga desa risajeroning nginggilang pidabdab sane manut
ring daging sastra agama.
8. Stata
tureksa ring jeroning pura tur siaga ngarauhang sahanan sane patut karauhang
majeng prajuru Desa Adat.
9.
Nuntun warga desa mangda
satinut majeng dresta sane kamanggehang ring pura utawi sane kamargiang ring wewidangan
Desa Adat Nyuh Kukuh.
Petias lan olih-olih pemangku luwirnia:
1. Kapsinggihing
olih krama desa adat manut
linggih tur sesanania.
2. Polih
aturan sesari sane kapupulan sakeng serana bakti
pamedek, pah-pahan manut perarem.
3. Pemangku
Desa Adat patut polih punia busana kepemangkuan saparadeg sanistannya kalih
warsa apisan.
4. Polih
petiyas siyosan manut pararem.
5. Luput
sahanan peson-peson lan Urunan rauh panyilidihin nyane.
6. Prabeya
Pawintenan lan Patiwan-tiwan Pemangku desa
adat katuku olih Desa Adat.
Pawos
51
1. Pemangku desa Adat lan Pemangku sane keadegang olih
kulawarga sane wenten ring desa Adat Nyuh Kukuh patut kapidabdabin olih Desa
Adat ring paiketan pemangku.
2. Paiketan
Pemangku ring desa Adat Nyuh Kukuh wenang
kemanggalaning olih silih sinunggil Pemangku Desa Adat.
3. Mangku
Pemucuk soang soang Pura / kahyangan
Desa patut polih pangrombo pemangku desa sane siosan pura inucap ritatkala
wenten Piodalan utawi Upakara siosan
sane mabuat.
4. Mangku-mangku
dadia lan krama sane sampun polih pawintenan
kangkat taler ngrombo pemangku
pemucuk ritatkala wenten piodalan.
5. Pemangku
pamucuk keni kapiambeng rikala galah ngamargiang swadarma pamargi yadnya, patut
kagentosin antuk pemangku desa siosan
lan karauhang olih bandesa utawi prajuru.
6. Pemangku
sane keni ujar ala, ulah ala, patut maprayascita, sang sane melaksana
wenang kadanda manut pararem.
7. Pemangku sane kebuktiang
amungpang paraning laku,nyasar ring sesana,tan wenang kasepuh malih.
Indik
2
Paiketan Serati
Pawos
52
Desa Adat Nyuh Kukuh wenang nyudi serati desa adat, akehnyane sanistania nganutin pawilangan
Kahyangan Tiga sane wenten ring desa Adat Nyuh Kukuh.
Ngadegang lan Nyudi Serati Desa
Adat.
1.
Tata cara desa Adat Nyuh Kukuh ngadegang Serati:
ha.
|
Ngamargiang sasudian desa majeng warga desa, sane sampun maduwe
kaweruhan kalih kawagedan indik wawantenan,
bilih bilih kachina sampun mawinten kaseratian tur kasungkemin antuk
Pesangkepan Desa Adat.
|
na.
|
Kawintenin olih ida sulinggih rikanjekan wenten upakara agung ring kahyangan tiga desa adat utawi
ring kahyangan jagad.
|
ca.
|
Prabeya lan pulah palih pawintenan kesiagayang olih Desa Adat.
|
Pawos 53
1.
Ngutamayang ngamargiang
swadarma keseratian ring pura utawi kahyangan Desa.
2. Nabdabin gagelaran wewantenan ring galah upakara lan upacara ring Pura/ Kahyangan Desa.
3. Nuntun
warga desa / Krama Istri mangda satinut majeng dresta sane kamanggehang ring
Desa Adat Nyuh Kukuh ri sajeroning
pelelutuk wewantenan manut kawigunania.
4. Petias
lan olih-olihan serati luwirnia:
ha.
|
Polih luputan sehananing peson-peson rauhing penyelediinyane.
|
na.
|
Polih petiyas siwosan manut pamutus pesangkepan.
|
Pawos 54
1. Paiketan
Serati inggih punika pupulan warga sane sampun maduwe kaweruhan kalih kawagedan
indik wawantenan tur sampun kacihna sampun mawinten kaseratian.
2. Swadarma
para angga paiketan serati wantah ngukuhan wangun lan pamargin wawantenan manut
sastra dresta kaadungan sareng dresta siosan.
3. Para
angga paiketan Serati
mautsaha pinaka panuntun satunggil parikrama ngamargiang upakara, upacara manut
pabuat.
Indik
3
Paiketan
Wreda
Pawos
55
1.
Paiketan Wredha inggih
punika pupulan warga sane sampun mayusa 60 warsa utawi langkung sane kaaturin
galah lan genah nyagra kaseger-ogeran
nyane tur kaange genah nunas piteket.
Indik
4
Paiketan
Pecalang
Pawos
56
1. Pacalang
inggih punika pupulan warga sane kaaturin swadarma widang kasutreptian lan
kasukerten nganinin wawidangan desa rauh sadaging nyane.
Pawos
57
1.
Pacalang kaadegang lan kararianang oleh
Bandesa adat kadasarin antuk putusan
desa adat, ring paruman Desa Adat.
Pawos
58
1.
Paiketan Pecalang desa Adat Nyuh Kukuh luirnia pupulan makasami pecalang desa Adat,
kawewehin olih pecalang sane mawit
saking pedadian soang soang sane wenten ring wewidangan desa Adat Nyuh Kukuh.
2.
Silih sinunggil Pecalang Desa Adat kawenangan pinaka pemucuk paiketan Pecalang ring Desa Adat Nyuh Kukuh.
Pawos
59
1.
Swadarma pacalang sane siosan inggih
punika swadarma negara manut titah bandesa utawi prajuru siosan.
2.
Ring sajeroning nincapang
kaweruhan, pacalang polih aguron-guron saking guru wisesa.
3. Swadarma
pacalang kadabdabin nganutin tuntunan sasana pacalang.
4. Tuntunan
sasana pacalang sane kamedalan olih Majelis Desa Adat, mangda katinutin olih makasami pecalang
rikanjekan ngemargiang swadarma..
5.
Pacalang polih
olih-olihan manut pararem.
Pawos
60
1. Masa
ayahan Pacalang pateh ring masa ayahan bandesa lan prajuru.
Indik
5
Yowana
Desa Adat
Pawos
61
1.
Desa Adat Nyuh Kukuh midabdabin Yowana Desa Adat Adat kadi ring sor:
ha.
|
Anak-anaking krama sane sampun mayusa 15 tiban utawi sampun ngeranjing
ring SMP kelas 3 ngantos mayusa 35 warsa tur durung marabian mangde nyaluk
manados angga Yowana Desa Adat.
|
na.
|
Paiketan Yowana Desa Adat Nyuh Kukuh mawasta Yowana “Eka Wana Kelapa“
Desa Adat Nyuh Kukuh.
|
Pawos 62
1. Angga paiketan Yowana Desa Adat kemanggalaning Olih Ketua Yowana Desa Adat lan Prajuru
Yowana Desa adat.
2. Tata titi
ngadegan Pamucuk lan Prajuru Angga paiketan Yowana kedasarin antuk Musyawarah
mufakat angga paiketan Yowana lan
kadulurin antuk pidabdab sagilik saguluk, parasparo sarpanaya.
3. Rarincikan lan
Pengerencana Angga Yowana risajeroning wewangunan desa adat, mangda nganutin ring Rarincikan lan
Pengerencana Desa Adat.
4.
Keprajuruan Paiketan Yowana “ Eka Wana Kelapa“ kadi
ring sor: A.Struktur Organisasi :
Pawos
63
1. Angga
Paiketan Yowana
Desa Adat Nyuh Kukuh patut ngarembe parikrama krama manut
swadramanyane lan pituduh Bandesa lan Prajuru Desa Adat.
2. Angga
Paiketan Yowana
Desa Adat Nyuh Kukuh,
ngermargiang swadarma lan parikrama ring widang
kayowanaan (Kepemudaan) luirnia :
ha.
|
Nincapang lan ngelestariang
pemargin Adat, agama, tradisi,seni lan budaya.
|
na.
|
Nincapang
Kaweruhan lan keweruhan angga ring widang Olah Raga.
|
ca.
|
Ngewantu
rerincikan guru wisesa ring widang “Kesehatan”.
|
ra.
|
Nincapang
pangupajiwa kulawarga.
|
ka.
|
Ngutsaha
widang pekaryan sane keonengin sane tiyosan.
|
Pawos
64
1. Masa
ayahan keprajuruan paiketan Yowana
pateh ring masa ayahan bandesa lan prajuru Desa Adat.
Indik 6
Paiketan Krama Istri Desa Adat
Pawos
65

1.
Paiketan Krama Istri
inggih punika pupulan istri krama lanang desa sane maswadarma ngarampih
swadarma krama lanang kalih ngamargiang parikrama desa manut pabuat.
Pawos 66
5. Angga paiketan krama istri Desa Adat Nyuh Kukuh kemanggalaning Olih Pemucuk Paiketan Krama Istri Desa
Adat lan Prajuru Paiketan
Krama Istri Desa adat.
6. Tata titi
ngadegan Pamucuk lan Prajuru Angga Paiketan Krama Istri kedasarin antuk puluk pikayun angga paiketan Krama Istri lan kadulurin antuk pidabdab sagilik saguluk,
parasparo sarpanaya.
7. Rarincikan lan Pengerencana Angga Paiketan Krama Istri
risajeroning wewangunan desa adat, mangda nganutin ring Rarincikan lan
Pengerencana Desa Adat.
8. Keprajuruan
Paiketan Krama Istri luirnyane: Pemucuk, Penyarikan, Pengeraksa.
Pawos 67
1. Angga
Paiketan Krama Istri Desa
Adat Nyuh Kukuh patut ngarembe parikrama krama manut
swadarmanyane lan pituduh Bandesa lan Prajuru Desa Adat.
2. Angga
Paiketan Krama Istri Desa
Adat Nyuh Kukuh,
ngermargiang swadarma lan parikrama nyokong wewangunan desa adat lan
nincapang kerahajengan pakuwuban
kulawarga melarapan antuk:
ha.
|
Nincapang lan ngelestariang pemargin Adat, agama, tradisi,seni lan
Budaya.
|
na.
|
Nincapang
Kaweruhan lan keweruhan angga ring widang Olah Raga.
|
ca.
|
Ngewantu
rerincikan guru wisesa ring widang “Kesehatan”
|
ra.
|
Nincapang
pangupajiwa kulawarga.
|
3. Mungguing swadikara prajuru Paiketan krama istri manut
pamutus pesangkepan.
Pawos
68
1. Wewanengan ayah-ayahan keprajuruan
paiketan Krama Istri pateh
ring wewanengan ayah-ayahan
Bandesa
lan Prajuru
Desa Adat.
Indik 7
Pasraman
Pawos
69
1. Pasraman
inggih punika genah paajah-ajahan utawi pauruk-urukan majeng warga ngeninin indik Tri Kerangka Agama Hindu tur
parilaksanan nyane.
2. Pesraman manut ring pawilangan (1) merupa pasraman
Formal utawi Non Formal.
3. Pesraman formal
sane kekardinin olih desa adat manut undagan luirnia:
ha.
|
Pratama
Widya Pasraman A lan B, majeng ring angga sisya setingkat TK.
|
na.
|
Adi Widya
Pasraman, majeng ring angga sisya
setingkat SD.
|
ca.
|
Madyama
Widya Pasraman , majeng ring angga
sisya setingkat SLTP.
|
ra.
|
Utama Widya
Pasraman , majeng ring angga sisya
setingkat SLTA.
|
ka.
|
Maha Widya
Utama Pasraman, majeng ring angga sisya setingkat Perguruan Tinggi.
|
4. Pesraman informal sane kekardinin olih desa adat karincikang ring pengerencana wewangunan ring widang pawongan nyabran
warsa.
Paiketan Pesraman
Pawos
70
Kapungkur wekas, paiketan pesraman pacang ke sungkemin
olih desa adat manut pabuat lan manut perarem.
Indik
8
Sekaa
Miwah Lembaga Adat Tiosan
Pawos
71
1. Sekaa
inggih punika pupulan warga sane keadegan olih krama desa adat manut pabuat.
2. Sekaa-sekaa
ring Desa Adat Nyuh Kukuh:
ha.
|
Sekaa Gong.
|
na.
|
Sekaa Santhi.
|
ca.
|
Sekaa-sekaa siosan mapaiketan adat, agama lan budaya manut pabuat.
|
3.
Desa Adat Nyuh Kukuh midabdabin Sekaa Gong Desa Adat kadi ring sor:
ha.
|
Desa Adat Nyuh Kukuh Nyudi Angga sekaa gong desa adat Nyuh Kukuh inggih
punika warga krama sane maduwe kewagedan lan oneng metetabuhan.
|
na.
|
Swadarma sekaa gong: Mautsaha
waged nabuh; Siaga satunggil wenten Piodalan Pura/Kahyangan Desa, Utusan desa
adat lan pamargi sanemuatang sekaa gong, Sutrepti rikala ngamargiang swadarma,
Satinut sahananing ilikita sekaa gong.
|
ca.
|
Swadikara angga sekaa gong luirnia: Luput ring Swadarma krame tatkala
tedun mekarya, pakemitan, dados saye lan tan polih arahan ngayah.
|
ra.
|
Kelihan
sekaa gong polih pangulem ritatkala krama ngerereh suaran gong.
|
ka.
|
Desa
adat kawenangan nerima upah suaran
gong abalaganjuran utawi abarungan saking krama desa adat sane muatang suaran
gong.
|
da.
|
Sekaa gong
kamanggalaning olih Kelihan sekaa
gong Desa Adat Nyuh
Kukuh.
|
ta.
|
Pawilangan
upah suaran gong manut aksara ka ring ajeng manut pamutus pesangkepan.
|
sa.
|
Krama sane
muatang suaran gong patut ngambil lan ngewaliang gong ring genah sane
kecumawisan
|
wa.
|
Upakara sane
kawenangan ngerereh suaran gong desa Adat luire, upakara Panca Yadnya sane
kekardinin antuk warga krama Desa Adat
|
la.
|
Krame
ngerereh suaran gong nganutin ring pabuat tiosan manut pemutus pesangkepan.
|
4.
Desa Adat Nyuh Kukuh midabdabin Seka
Santi Desa Adat kadi ring sor:
ha.
|
Sane manados angga Sekaa Santi inggih punika
warga sane oneng masanti tur siaga ngamargiang sahananin swadarma sekaa santi
|
na.
|
Sekaa Santhi sane wenten ring Desa Adat Nyuh Kukuh mawasta Sekaa Santi
Sudha Winangun Desa Adat Nyuh Kukuh.
|
ca.
|
Swadarma angga sekaa santi luire:
Mautsaha weruh lan waged masanti, Tegteg nyagra kasusilaan sekaa,
Manados tatuladan pamargin suksaman aji sastra.
|
ra.
|
Swadikara
angga sekaa santi: Kangkat ngayah manut pinunas tur molihang wak-wakan olih
sang wenang, kasiagaang wawantenan marupa pajati asoroh, polih panyangu manut
kawentenan.
|
ka.
|
Galah
mesanti kaseyagaang olih desa adat ngantos galah jam dasa wen (pukul: 22.00
wita ).
|
da.
|
Saking angga
seka santi sane uning lan waged ring
sekar madya lan sekar agung mangda kapucukan ngayah ngemargiang panca gita
ritatkala pemargin dudonan panca yadnya ring kahyangan desa.
|
ta.
|
Gegitan sane
kangkat kemargiang ritatkala dudonan upakara panca yadnya wantah sekar madya
utawi sekar agung.
|
sa.
|
Gegitan sane
pinaka nyangkepin upakara panca yadnya patut kejangkepin antuk serana
wewantenan senistania peras pejati.
|
wa.
|
Seka santi
sane kasudi ngemargiang panca gita tatkala pemargi panca yadnya polih swadikara luput saking ayah ayahan pekaryan manut
ayahan soang-soang.
|
Patet
6
Indik
Kulawarga
Indik
1
Pawiwahan
Pawos 72
Desa
Adat Nyuh Kukuh midabdabin Pawiwahan sane kemargiang olih Anak-anaking Krama Desa Adat lan Pawiwahan
sane wenten ring wewidangan desa Adat Nyuh Kukuh kadi ring Sor:
1.
Pawiwahan inggih punika, Patemoning Purusa lan Predana melarapan antuk penunggalan kayun sukacita
kaduluran upakara upasaksi sekala Niskala. (Manusa Saksi, Butha Saksi, Dewa Saksi) miwah kailikitaang
manut ilikita Guru
Wisesa.
2.
Pidabdab pawiwahan ring
Desa Adat Nyuh Kukuh,ngemanggehang
kapurusan, sang purusa sane ngalap rabi tur kapaumahang ring sang purusa.
3.
Rupa pawiwahan:
ha.
|
Pawiwahan lumrah: pawiwahan sang lanang rumaga purusa.
|
na.
|
Pawiwahan nyantan/nyeburin (pawiwahan sang istri rumaga purusa).
|
4.
Pamargi pawiwahan sane kapatutang ring Desa Adat Nyuh Kukuh
luirnia:
ha.
|
Melantaran antuk papadikan.
|
na.
|
Melantaran ngarorod, merangkat riyin wawu mapakurenan.
|
ca.
|
Melantaran antuk nyeburin utawi nyentana, sang wadon pinaka purusa lan
lanang pinaka predana.
|
5.
Gaguat sang pacang mawiwaha sakadi ring sor:
ha.
|
Sampun maungga deha lan teruna.
|
na.
|
Sangkaning pada pada suka.
|
ca.
|
Manut kecaping sastra agama.
|
ra.
|
Prade pawiwah sang purusa ngambil jadma sios ring agama Hindu patut
ngamargiang upakara Sudhi Wedani.
|
ka.
|
Mangda nganutin undang-undang perkawinan sane kemanggehang olih guru
wisesa.
|
6.
Pawiwahan sane tan manut
sakadi gaguwat ring ajeng nenten kebawos patut.
7.
Mawiwaha ngamaduang prade malarapan pamargi sane manut
ring gaguat pawilangan 5 aksara ha ngantos
ka wenang molihang upasaksi
bandesa utawi prajuru.
8.
Warga sane mawiwaha tan
manut gaguat pawilangan 5 utawi kantun kawicarayang, wicara patut kapuputan
dumun, wawu molihang upasaksi.
9.
Warga desa Adat kantun deha mobot, utawi sang sampun
majangkepan mobot keni cenidra olih sang purusa, utawi sang balu luh mobot
sadurung wenten ngangkenin patut digelis kadabdabin olih prajuru, tur digelis karerehang pamargi sane manut sareng kulawarga mangda
oka sane embas riwekas pastika kapurusane.
Pawos 73
Desa Adat nyuh kukuh ngemanggehang Pawiwahan sane sah manut Agama Hindhu kadi ring Sor:
1.
Pemargi melantaran papadikan madudonan sekadi ring sor:
ha.
|
Pamargi ping tiga luire: Pasewakan, Pangambilan, Pawarangan sesampune
kcmargiang upacara pawiwahan maduluran banten pejati katur ka Sanggah utawi
merajan sang wadon.
|
na.
|
Ritatkala dudonan Pasewakan kalih kulawaraga sampun pada tulus tur sami
anut, kulawarga sang wadon raris masadok ring prajuru desa rikala pamargi
pangambilane .
|
2. Pamargi
ngerorod utawi ngrangkat kapidabdabin sekadi ring sor:
ha.
|
Kulawargan lanange patut ngawentenang pasadok antuk duta sanistania
kalih diri tur tan kasepan ring awengi.
|
na.
|
Sasampune pasedek katrima olih kulawarga sang wadon kulawarga sang
lanang raris masadok ring prajuru adat pabuatnia nunas swaran kulkul.
|
ca.
|
Ngewentenang pengeres utawi pangarawos sesampune masengker tigang
rahina, saha maduluran sedah, jambe, gambir, seseban, apuh, tubungan, muang
lanjaran, tur madaging sekar matatakan dulang.
|
ra.
|
Pidaging bebaosan pamelaku matetuwek: Nunas Pengampura, Ngigumang bawos
indik padewasan pawidi widana.
|
ka.
|
Riwus bebawosan pamelaku sampun nemugelang, kulawarga sang wadon patut mesadok ring prajuru desa predana,
mangda kaswarayang kul-kul pinaka cihna pemargin rangkate sampun katrima.
|
da.
|
Risampune puput upakara pawidi widanania tur sampun kesaksiang olih
prajuru, ngelantur kawentenan pewarangan utawi mejauman melarapan antuk
katipat bantal lan sekancan ipun
kesarengin pasemetonan kulawarga purusa lan prajuru.
|
ta.
|
Prade pemelaku utawi pasadok tan katrima olih kulawarga sang istri,
kulawarga lanang patut nyadokang ring prajuru saha prajuru raris mawosang
wicara inucap.
|
sa.
|
Prade wenten jadma saking dura desa ngerorod ring Desa Adat Kukuh,
krama sane nampi patut digelis masadok ring prajuru, prajuru raris maritatas
kawentenan sang ngerorod inucap. yening pemargine sampun manut wenang polih
pasayuban, yan tan manut tan polih pasayuban.
|
3.
Pamargi Nyentana/nyeburin sampun kabaos puput yaning
pawiwahanyane sampun kawewehin antuk upakara pamerasan
manut dresta.
4.
Pawiwahan sane kepatutan lan kesinanggeh sah ring desa adat
nyuh kukuh sekadi ring sor:
ha.
|
Sampun kamargiang pabyakalaan saha ka upasaksi sekala niskala lan
kapuputang antuk pandita utawi pinandita.
|
na.
|
Wenten upasaksi saking prajuru desa.
|
ca.
|
Sampun matengeran suaran kulkul.
|
ra.
|
Sampun kailikitayang.
|
ka.
|
Yadiastun sampun sah ring desa adat, sang mawiwaha makapatut digelis
mautsaha ngerereh ilikita saking guru wisesa.
|
5.
Sapasira ugi pacang ngawarangang kulawargannyane patut mesadok ring
prajuru indik pamargin pawarangane.
Pawos
74
Dudonan pawiwahan Arsa pada Arsa ring kalih kulawarga ring desa Adat Nyuh Kukuh pemargine kadi ring
sor:
1. Pepadikan:
sang kulawarga
purusa madarma suaka majeng sang kulawarga
pradana, pemargine
luirnia:
ha.
|
Nyedek: sang pacang mawiwaha kapurusa kasarengin guru rupakan nyane
matemu wirasa majeng sang pacang
mawiwaha kapradana kasarengin guru rupakan nyane.
|
na.
|
Maplaku: sang pacang mawiwaha kapurusa sane kasarengin guru rupakan
nyane rauhing pasemetonan guru rupaka matemu wirasa majeng sang pacang
mawiwaha kapradana kasarengin guru rupaka rauhing pasemetonan guru rupakan
nyane.
|
ca.
|
Pengambilan: sang pacang mawiwaha kapurusa ngambil sang pacang mawiwaha
kapradana sane katodia olih pasemetonan utawi krama ring genah sang pradana.
|
ra.
|
Upakara Mawiwaha/Mesakapan: Sang mawiwaha ngemargiang Upakara
Pawiwahan/mesakapan ring genah sang purusa, tur ngemargiang Tri Upasaksi
risajeroning pawiwahan, minakadi Dewa Saksi, Manusa Saksi lan Buta Saksi. Ring galah puniki Bendesa lan para manggala
siosan, kawenangan ngemargiang manusa Saksi.
|
ka.
|
Mejauman/Pewarangan: sang mawiwaha sane karampih olih pasemetonan
sang kapurusa rauh ring genah sang predana melarapan
antuk wewantenan lan piranti
(Mejauman manut dresta). Ring galah puniki, katodia manggala adat lan
dinas purusa lan predana, matemu wirasa nganinin indik ngalepas sang predana
saking desa adat pecak lan katerima antuk desa adat sang purusa, rauhing ring ilikitanyane
|
da.
|
Dudonan aksara ca lan ka kangkat
sinarengan manut pabuat, pakewuh risajeroning pemargi lan kacumponin antuk kulawarga predana lan
purusa.
|
5. Pawiwahan sane sang pradana
siyos agama pamargi / dudonan sane sampun manggeh ring desa adat wenang
kaanutang manut wiweka. sakemawon sedereng ngemargiang upakara pawidiwidanan
/mekalan – kalan sang pradana patut pinih riin ngemargiang sudhawadani.
6. Pemargin sudha wedani kemargiang manut pituduh saking
angga Parisadha Hindu Dharma.
7. Warga
kapradana prade kaambil olih seyos agama, eedan pemargi nganten nganutin
pemargin adat / dinas sang purusa, sakewanten pesadok ring Prajuru tetep
kemargiang.
Yan
wenten sinalih tunggil krama desa adat kaicalan Oka Istri, patut ngemargiang
pasaserep tur kapidabdabin sakadi ring sor:
1.
Sang pacang masaserep patut masadok ring prajuru rihin tur nunas panuntun ring Prajuru Desa
Adat.
2.
Sang masaserep patut nginutin sapituduh prajuru luire:
ha.
|
Pacang
ngranjing ka umah krama siosan tan dados langkung ring kalih diri.
|
na.
|
Tan kangkat makta saluwiring gegawan.
|
ca.
|
Tan dados maparilaksana lan mabaos sane tan patut.
|
3.
Prajuru patut midabdabin
pamargin sang masaserep mangda panetese trepti, saha anak istri inucap
polih nguningayang pariindikan ipun.
4.
Pidabdab pamaritatas kamanggehang sekadi
ring sor:
ha.
|
Anake istri mangda magenah ring inange tan kalugra anak siyos
nganampekin kirang ring tigang depa, tatujone mangda tan kemad ngaturan
paindikannyane ring sang maritatas.
|
na.
|
Prajuru desa mapratyaksayang pangangken sang istri rikala pacang
niwakan pamutus. Prade pada arsa sang ngarorod, saserepe patut matulak,
Pradesangkaning kapaksa, sang lanang patut katiwakin pamidanda-manut pararem tur sang istri kapalasang saking genah
inucap.
|
5.
Prade maseserep ring desa adat siosan, patut
polih uwak-uwakan saking prajuru genahe maseserep.
Prade wenten anak istri
deha mobot durung alakirabi. patut kapidabdabin sakadi ring sor:
1.
Prade sane lanang ngangkenin madrebe pakardi tur kantun truna, kautsahahayang mangda prasida
mawiwaha.
2.
Prade sang lanang tan suka ngambil sang
istri sane mobot punika, sang lanang
patut keni pamidanda manut pararem.
3.
Pamargi salantur ipun katur ring Guru Wisesa.
4.
Risampune rarene embas patut kaprateka
sapula-pali manut sastra Agama olih kulawarga sang istri;
5.
Prade sang lanang sampun alaki rabi sane
ngangken madrebe bobotane, tur sang lanang sanggup pacang ngambil sang mobot,
patut pinih rihin polih uwakan saking
rabine rihinan, tur polih ijin saking Pengadilan Negeri.
6.
Risampune ngemargiang pawiwahan sekadi patut tur rarene sane
embas patut kaupakara olih sang mapakardi.
7.
Prade sang istri sane mobot paling pengangkene, tur matujuang
anak lanang sane kasenengin, nanging sang kedalih nenten ngangkenin indike
punika, patut kemargiang padewasaksian, tur prabeyannyane kamedalin antuk sang
sane mobot. Risampune rarene embas patut kaprateka sapula-pali manut sastra Agama olih kulawarga sang istri;
8.
Prade sang Mobot Nduapaksa pengangkene (
Tuke Anyut patigrepe ), patut sang mobot
marisudha desa tur kani danda manut perarem.
Indik 2
Nyapihan/Wusan Merabian
Pawos 75
1.
Pawiwahan kebawos palas melarapan antuk
nyapihang utawi sinalih tunggil seda.
2.
Palas merabian seantukan sinalih tunggil
seda mapiteges balu lanang utawi balu istri.
3. Palas
merabian mawiwit antuk wicara utawi sareng kalih ngulati mepalasan melarapan pada pada lila kayun kebawos Nyapihan.
4.
Pamargi nyapihan kasinanggeh pastika
olih desa Adat risampune:
ha.
|
Molihang kaputusan saking Pengadilan Negeri, majeng ring pawiwahan sane
sampun madue ilikita guru wisesa utawi akta perkawinan.
|
na.
|
Molihang keputusan saking Bendesa Adat, majeng ring pawiwahan sane
nenten madue ilikita saking guru wisesa utawi akta perkawinan.
|
ca.
|
Sampung kadamyakang olih prajuru sajeroning paruman.
|
5.
Sang ayat pacang palas merabian, patut atur supeksa
pailikitan riyin ring sang rumawos (Guru wisesa ) ngantos pastika pamutus
nyapihan inucap, risesampune polih pemutus saking guru wisesa prajuru wenang
namyakang ri sajeroning pesangkepan.
6.
Warga desa sane kedamiakang indik pemutus nyapihan ipun keni pamidanda manut perarem.
Pawos
76
1.
Warga desa Adat Palas merabian seantukan
sinalih tunggil seda mapiteges balu lanang utawi istri.
2.
Desa Adat wenang ngayomin warga desa sane
sampun balu istri lan mitegesin indik
swadarma lan swadikaran sang balu Istri manut awig-awig.
3.
Krama Balu istri madue
sentana utawi tan medue sentana,
mapikayun pacang mapakurenan malih patut mewali dumun ring kulawarga witnyane.
4.
Sane kawenangan ngicenin pemutus pemargin
pawiwahanyane malih wantah keluarga saking guru rupakanyane.
5.
Krama Balu Istri sane
madue sentana, wenang ngupapira pangeweruh lan angga sarira sentananyane
sareng-sareng kulawarga purusa.
Pawos
77
1.
Suang-suang Balu
kebinayang dados:
ha.
|
Balu luh mawit saking sentana rajeg, utawi balu luh boya sentana rajeg.
|
na.
|
Balu muani kapurusan, muah balu muani nyeburin.
|
2.
Balu luh katinggal muanin
nyane utawi balu muani sane pecak
nyeburin, patut ngemargiang swadarma kadi ring sor:
ha.
|
Ngemanggehang kepatibratan, tan kadados ngemargiang paradara, dratikrama.
|
na.
|
Ngemarginin
ayah- ayahan krama manut pamargi.
|
ca.
|
Ngeraksa,ngutsahayang, lan miara warisan, pagunakayan rauhing sentanan
nyane.
|
ra.
|
Tan dados ngadol, Ngadeang, makidihang
warisan sedurung polih wakwakan saking kulawargan sang lanang.
|
ka.
|
Kawenanga
mawiwaha malih sangkaning rahayu.
|
3.
Balu sane tan pageh ring
swadarma, luwire:
ha.
|
Matingkah paradara, dretikrama.
|
na.
|
Matilar tan pasadok ngantos 6 sasih.
|
ca.
|
Lempas ring swadarmaning balu, maprawerti kaon jantos ngewetuang
kasingkaowon kulawarga purusa.
|
4.
Balu sane tan pageh ring
swadarmaning balu kadi kecap ring ajeng,
turmaning kacihna manut tri premana ( Bukti, ilikita,
saksi ) wenang katundung saha tan polih pahpahan waris olih kulawarga purusa.
5.
Balu tan medue sentana
tur kaucap pageh ring swadarmanyane, prade kawaliang olih kulawarga
kapurusa,utawi sangkaning pinunas rahayu patut polih pahpahan paguna kaya.
Pawos 78
Desa adat Nyuh Kukuh, ngemanggehan tata kramaning palas
merabian kawiwilan antuk wicara kadi ring sor:
1.
Sulur palas merabian
sane patut kewicarayang prade sinalih
tunggil sang mapakurenan: Nyasar laku, cedangga rahat, wirosang laku, matilar tanpa sadok, sareng kalih tan prasida
adung malih.
2.
Wicara sane ketunasin olih sang Lanang,
antuk cihna:
ha.
|
Istri paradara.
|
na.
|
Matilar tanpa sadok lintang ring 6 sasih.
|
ca.
|
Cedangga mawasana ten presida nyenggamen.
|
3.
Wicara sane ketunasin olih sang wadon, antuk
cihna:
ha.
|
Sang lanang dratikrama utawi memitra.
|
na.
|
Nenten nguwehin pangupajiwa lintang ring 6 sasih.
|
ca.
|
Cedangga mawasana wandu.
|
4.
Ritatkala mawicara melarapan antuk tri
premana cihna wicara ring pawilangan 2, 3
ring ajeng sampun manut, sampun patut
ketepasin:
ha.
|
Perabiane kangkat kepalasin.
|
na.
|
Katiwakin pamidanda manut perarem.
|
5.
Prade palas merabian sangkaning sareng kalih
ngulati mangda nyapihan,melarapan sareng kalih nenten cumpu adung malih,tur
pada –pada lila pacang palas merabian patut:
ha.
|
Naur pamidanda manut perarem, katuku pada
atenga.
|
na.
|
Pagunakayan kepah kalih.
|
ca.
|
Pebekel utawi tatadan kekuasayang niri-niri, kewala warisan kekuasayang
olih sang purusa.
|
ra.
|
Sareng kalih wenang ngupapira oka jaba jero, lan ngicening pangeweruh,
yadiastun oka patut jenek ring sang purusa.
|
6.
Pamidanda nyapihan inucap ring ajeng, kemargiang
risampun katiwakin pemutus antuk sang rumawos minekadi Guru wisesa utawi Prajuru Desa Adat tur sampun kedamyakang ring
paruman.
7.
Sehananing krama sane sampun alakirabi, prade wenten biota / riyeg ring perabianyane, sang istri raris ngambul ke pecak umahnyane
utawi umah anak siosan ngantos 6 sasih suwenyane tur sang istri mapikayun pacang nganten malih
pemargine kadi ring sor:
ha.
|
Patut pemargi nyapihan kapuputan dumun.
|
na.
|
Pemargi nganten/merabian mewali, nganutin pawos 74 nganinin indik
pawiwahan.
|
8.
Krama sane nyapihan kapidabdabin sakadi ring sor:
ha.
|
Naur prabeya ring paruman, akehnia manut pararem.
|
na.
|
Polih pah-pahan pagunakayan.
|
ca.
|
Pabekelan mawali ndiri-ndiri.
|
ra.
|
Warisan kakuasayang olih sang purusa.
|
ka.
|
Patut maweh pangupa jiwa pangeweruhan ring sentanania sane wetu saking
parabiannia.
|
9.
Prade riwekas sang palas kecihnayang adung
malih, patut ngelaksanayang pewiwahan kadi patut manut pawos 74 lan keni
pamidanda nikel saking pamidanda nyapihan,yadiastun wiwilan nyapihane
sangkaning pada-pada lila
Pawos 79
1.
Sane ngawiwenang Niwakin pamutus palas merabian, majeng ring
sang alaki rabi sane muatang pacang palas merabian utawi nyapihan:
ha.
|
Pawiwahan sane sampun medue ilikita saking guru wisesa merupa akta
perkawinan patut kasukserah ring Guru
Wisesa.
|
na.
|
melarapan ilikita pemutus saking guru wisesa, prajuru desa Adat wenang namyakang ring
sajeroning paruman.
|
ca.
|
Pawiwahan sane durung ke ilikitayang olih guru wisesa utawi dereng nerbenin
akta perkawinan, pemutus palas merabian kemedalin antuk Prajuru Desa
Adat sane kedasarin antuk perarem
pemutus wicara olih kerta desa.
|
Indik
3
Sentana
Pawos
80
1.
Sentana inggih punika
sang panglantur swadarma lan swadikara.
2.
Sentana
kepah manados:
ha.
|
Preti sentana/sentana rajeg: sentana sane metu
saking pawiwahan sane sah lan patut manut desa Adat.
|
na.
|
Sentana peperasan: sentana sane kapikolihang melarapan antuk ngidih
utawi meras kadulurin antuk upasaksi sekala niskala riantukan sang alakirabi
tan presida ngawetuang preti sentana.
|
ca.
|
Prade pawiwahan tan sah utawi tan kapatutang olih desa Adat, ngawetuang
raris sentana, mangda tan kantun kewastaning babinjat, Astra lan kabowos
leteh, patut kaupakara manut sastra
agama
|
ra.
|
Sentana Rajeg inggih punika, pretisentana wadon sane kemanggehan purusa risesampune
ngelaksanayang pawiwahan nyeburin utawi nyentanain.
|
ka.
|
Sang sane kearsayang sentana rajeg manut ring aksara ra inggih punika:
Pretisentana tunggal utawi silih sinunggil pretisentana wadon saking makasami
oka wadon sane wenten.
|
da.
|
Sang sane ngemanggehang sentana rajeg patut mepesadok ring prajuru desa
Adat, lan kedamyakan ring paruman.
|
ta.
|
Prade wenten
krama Desa madrebe oka lanang adiri
tan dados pakidih.
|
sa.
|
Ngidih sentana manut kasujatian kahyun sang makarsa majalaran kayun
lulut asih, adung gilik-saguluk, kapungkur ipun jagi natak panes tis ritatkala
sampun yusa werda
|
Pawos
81
Paridabdab ngidih sentana:
1.
Sang pacang ngadegang
sentana masadok ring prajuru asasih sedurungne, tur patut ngawentenang
pasadu arep ring kulawarga warisnia
.
2.
Bendesa Adat patut
digelis ndamyakang
ring krama sajeroning pasangkepan indik pakinkin sang pacang
meras sentana
.
3.
Prade wenten krama rumasa
kaberatan mangda digelis nyadokang ring Bendesa masengker tigang Wuku sedurung pamerasan kamargiang
.
4. Bendesa
Adat patut digelis mawosin saha ngicen panuntun utawi panepas manut Catur
dresta lan awig-awig desa Adat.
5. Prade
pidabdab pacang meras tan kapialanng, upacara
pamerasan prasida
kalaksanayang.
6. Prade
wenten mialangin manut sulur kecaping ajeng, prajuru wenang ngandeg sang pacang meras sentana. saha nguwehin panuntun mangnda kebawosan
mewali pamekas majeng ring sang mialangin.
7. Ngadegang
sentana patut mecihna antuk upakara paperasan saha ka upasaksi olih prajuru,
warga lan waris tur kemanggehang ring ilikita
olih Prajuru.
8. Paperasan sane kepatutan ring desa Adat risampun
macihna :
ha.
|
Widi widana pemerasan.
|
na.
|
Pemargin peperasan kesaksinin olih prajuru desa adat lan desa dinas.
|
ca.
|
Wenten ilikita lan tata sulur pemargin peperasan inucap.
|
ra.
|
Kedamyakan ri sajeroning paruman desa adat.
|
9. Sane
patut kaperas anggen sentana, kadi ring sor:
ha.
|
Sang keperas meagama Hindu.
|
na.
|
Pretisentana saking kulawarga purusa, yan ten wenten kangkat saking
wadon,taler nenten wenten kangkat saking kayun utawi sekama-kama.
|
ca.
|
Utamayang mawiwit saking keluarga tunggal sanggah utawi merajan,
paibon, lan dadia.
|
ra.
|
Sang kaperas tan langkungan saking yusa lima warsa mawiwit saking
sekama-kama.
|
ka.
|
Sang keperas
mawit saking keluarga purusa yusa sadurung mawiwaha.
|
da.
|
Kangkat ngangkat sentana peperasan langkungan ring adiri, lanang wiadin
wadon utawi lanang wadon.
|
10. Paperasan
sinanggeh puput, macihna:
ha.
|
Sampun ngamargiang pawidhi-widhanaan paperasan kapuput antuk Mangku
Desa utawi Ida Sang Sulinggih.
|
na.
|
Kaupasaksi manggala adat lan dinas, saha kadamyakan ring paruman.
|
ca.
|
Maduwe ilikita.
|
11. Sapasira ugi pacang ngerobang jatma saking
kulawargania, patut mesadok rihin ring Bendesa.
12. Krama
sane ngajak utawi ngerobang jatma saking
kulawargania, patut negenang separilampah sang sane karobang arepe ring kasukertan desa Adat.
13. Prajuru
patut ngunggahang pesadok inucap ring ilikita, saha ndamyakang ring sajeroning Pesangkepan
Krama Desa Adat.
Pawos 82
1.
Yan wenten warga desa Adat nyuh kukuh medue
oka tan melarapan pawiwahan sane manut,
riantukan nenten wenten sane ngangkening, Oka inucap wenang keinangaskara pinaka perti
sentana olih kulawarga sang wadon, lan
kulawarga wenang ngemanggehang sang
wadon pinaka sentana rajeg.
Indik 4
Pewarisan
Pawos 83
1.
Warisan inggih punika tetamian arta brana, saha ayah-ayahan
ngupadi sukerta sekala niskala saking kaluhurannya, marep ring turunannya.
2.
Sane kaucap warisan luwire:
ha.
|
Duwe tengah turun temurun saking kaluhurania, karang paumahan, sanggah
pemerajan, Arta brana, Pusaka lan sepanunggilania.
|
na.
|
Pagunakayan, tatadan jiwadana.
|
ca.
|
Utang piutang.
|
3. Wawu
kengin kebawos warisan prade
wenten, inggih punika:
ha.
|
Sang ngewarisang.
|
na.
|
Katurunan sane pinaka Ahli Waris.
|
ca.
|
Arta brana miwah tetegenan utawi ayah-ayahan kebawos warisan.
|
Pawos 84
1. Pewaris inggih punika sang rumaga guru rupaka
sane nguasayang warisan saking kaluhurania
Nguni, madue arta brana mawiwit saking tatadan jiwa dana , pegunakaya, taler utang piutang lan ayah-ayahan.
2.
Swadarmaning Ahli Waris sane pacang nerima warisan saking kaluhurania Nguni kadi
ring Sor:
ha.
|
Ngemargiang sehananing ayah-ayahan pewaris.
|
na.
|
Ngutsahayang arta brana warisan.
|
ca.
|
Ngepon Kahyangan, Merajan lan
pura sane katinggal olih Pewaris saha ngelaksanayang upakarania.
|
ra.
|
Ngelaksanayang sehanan pritra yadnya leluhurnyane.
|
ka.
|
Ngankening lan muputang utang piutang pewaris.
|
Pawos 85
1.
Desa Adat ngemanggehang rupa-rupa
warisan minekadi:
ha.
|
Due tengah sane mawit saking warisan leluhur duking Nguni minekadi: Tegalan,
Pekarangan umah lan kemulan, Merajan, Pusaka lan sane siosan.
|
na.
|
Pegunakayan,tadtadan utawi jiwa dana,
hutang piutang lan tetegenan ring desa Adat.
|
Pawos 86
1.
Ahli Waris Luwire:
ha.
|
Preti sentana purusa.
|
na.
|
Preti sentana wadon sane kemanggehang sentana rajeg sane sampun
mawiwahan nyentanain.
|
ca.
|
Sentana Paperasan, lanang utawi wadon.
|
ra.
|
Wenten Sentana Purusa pinaka Oka Tiri (Yayah rna Siki, Ibu Rna
lintangin ring asiki).
|
ka.
|
Wenten Sentana Purusa pinaka Oka Cambra (Ibu Rna siki, yayah rnasaking
tiosan), indike puniki, mangda oka
inucap patut kemargiang peperasan ngangkat sentana
|
2. Prade
tan wenten sekadi ring ajeng,kang sinanggeh ahli waris:
ha.
|
Turunan purusa pernah ngunggahang mekadi rerama
lanang, pekak selanturnya, rerama dimisan, rerame dimindon.
|
na.
|
Turunan purusa pernah kesamping, mekadi keponakan dimisan, keponakan
dimindon.
|
3.
Pewaris duk kantun
maurip, kangkat mapewehweh arep ring okania istri sane pacang kesah mewiwaha
merupa:
ha.
|
Tetatadan utawi Jiwa Dana pabekel kauripan.
|
na.
|
Paweweh padgatakala.
|
ca.
|
Paweweh warisan siaosan yan sampun wenten manah adung ring ahli waris
sane wenten.
|
4. Pengepahan
warisan kangkat kemargiang sekadi sor:
ha.
|
Risampun ngelaksanayang pitra yadnya.
|
na.
|
Utang piutang sang ngewarisang sampun buntas ketawur.
|
ca.
|
Nyeledihi sehananing ayah-ayahan pewaris.
|
5. Prade sajeroning
pakulawargan wenten paigum ngedum/ngepah waris patut:
ha.
|
Kawentenan
paigum indik ngedum waris inucap.
|
na.
|
Yan tan
prasida igum, patut katunasang
tetimbang ring prajuru desa Adat.
|
ca.
|
Prade taler ten cumpu ring tatimbang prajuru desa, patut ketunasin ring guru wisesa.
|
6. Sane tan patut polih pah – pahan warisan luire :
ha.
|
Sentana sane
alpaka guru.
|
na.
|
Sentana sane
sampun nilar agama Hindu.
|
ca.
|
Sentana lanang, sane mewiwaha nyeburin utawi nyentana.
|
7. Sane patut polih pah-pahan warisan pamupon luire :
ha.
|
Balu luh
sane kantun ngemanggehang swadarmaning Balu.
|
na.
|
Sang mulih Deha,mulih teruna riantukan duk pawiwahania kaucap ninggal
kedaton, Deha tua lan teruna tua.
|
8. Sentana
ahli waris sane nilar Agama Hindu, kangkat polih pahpahan waris pagunakaya
kemaon, ten pisan kangkat molihang
Due
tengah sane mawit saking warisan leluhur duking Nguni lan karang padruen desa
sane kawigunayang.
9.
Swadarmaning
ahli waris inggih punika:
ha.
|
Nerima saha nguwasayang tetamian
pahan keluhuranyane, minekadi ngempon sanggah,merajan, pura saha
pengupakaranyane miwah ayah-ayahan sang pewaris.
|
na.
|
Ngabenang pewaris saha ngelanturang upakara pitra yadnya manut sastra
agama.
|
ca.
|
Naur sehananing utang lan nerima sehananing piutang pewaris manut bukti
ilikita lan pangelokika.
|
SARGAH VI
SUKRETA TATA PALEMAHAN DESA ADAT
Palet 1
Tanah miwah Lingkungan Alam Desa Adat
(32)
Indik
1
Tanah
Adat Desa Adat
Pawos
87
1.
Wilangan
tegal ring wewidangan Desa Adat Nyuh Kukuh kepah dados petang palih manut kadi
ring sor:
ha.
|
Tegal druwn jagat luire Kabupaten, Propinsi lan Tanah Negara.
|
na.
|
Tegal druen Desa Adat.
|
ca.
|
Tegal druen warga Desa Adat.
|
ra.
|
Tegal druen warga Tiyosan desa Adat.
|
2.
Sahananing tegal sane wenten ring wawidangan Desa Adat kautsahayang: mangda wenten watesnia sane
pastika, bilih-bilih kajangkepan antuk
illkita saking Guru Wisesa marupa
setifikat.
3.
Tegal druen Jagat, tan
wenang kaadol kadadosan druen pedidi utawi kapuponin olih sinalih tunggil prajuru utawi krama yan tan polih pamutus
saking sane ngawiwenang.
4.
Tegal druen Desa Adat tan wenang kaadol kadadosan druen
pedidi utawi kapuponin olih sinalih tunggil
prajuru utawi krama yan tan polih pamutus saking Paruman Desa Adat.
5.
Sapasira ugi tan kapatutang ngalahlahin wates tanah karang
łan tegal druwen krama
tiosan, tanah druwen Desa Adat
łan druen jagat.
6.
Sapasira
ugi sane pacang ngawigunayang tanah padruen jagat sane wenten ring wewidangan
Desa Adat Nyuh Kukuh patut kapidabdabin olih praiuru manut
tatiwak
Guru Wisesa
7. Sang
sane mamurug ring daging pawilangan
3,4,5,6 ring ajeng wenang keni pamidanda
manut perarem, bilih bilih
keaturin majeng guru wisesa.
Pawos
88
Desa Adat
Nyuh Kukuh ngemanggehang tanah pinake padruen desa adat kadi ring sor:
1.
Tanah pinaka laba pura
sane kaempon olih desa adat luire:
ha.
|
Tanah Laba pura Puseh ilikita sertfikat.
|
na.
|
Tanah Laba pura Dalem Bias Muntig, ilikita sertifikat.
|
ca.
|
Tanah Laba pura Tinggar, ilikita sertifikat.
|
ra.
|
Tanah Laba Pura Dalem Prajapati/Setra. ilikita
sertifikat.
|
ka.
|
Tanah Laba Pura Desa,
genah wewangunan pewaregan pura desa.
|
2.
Tanah pinaka Pekarangan
Desa Adat luire:
ha.
|
Tanah Pekarangan Desa Adat ring margi Pura Dalem, ilikita sertifikat.
|
na.
|
Tanah
Pekarangan Desa Adat ring Genah Wantilan Desa Adat.
|
ca.
|
Tanah
Pekarangan Desa Adat ring Genah Rompok Ngaben.
|
ra.
|
Tanah
Pekarangan Desa Adat ring margi nyujur Wantilan Desa Adat.
|
Indik 2
Lingkungan Alam Desa Adat.
Pawos
89
1.
Sahanan warga Desa Adat Nyuh Kukuh patut sayaga miara
keresikan pakarangan muang telajakannia, rauh ring margi utawi rurung manut tatiwak saking prajuru.
2.
Sajeroning utsaha ngrajegang karesikan wewengkon Desa Adat
Nyuh Kukuh, soang-soang pakarangan
kaaptiang mangda:
ha.
|
Wenten serana genah mis utawi luu sane nyihnayang seyaga pacang ke bakta ring TPS.
|
na.
|
Maduwe WC
utawi kakus.
|
ca.
|
Prade makarya kandang bawi sajeroning pakarangan mangda kejangkepin
antuk waduk utawi blumbang genah kotorannyane.
|
ra.
|
Tan kangkat makarya genah
ngutang kotoran ring tepining margi utawi rurung.
|
ka.
|
Sang mamurug kecap ring ajeng,
patut katiwakin pamidanda manut pamutus pesangkepan.
|
Pawos
90
Desa Adat
Nyuh Kukuh ritatkala miara kelestarian lan karesikan palemahania nabdabin
wawengkon wawidangan kadi ring sor:
1.
Kapungkur ngutsahayang genah nabdabin mis utawi luu sane kawetuang saking
pakuwuban kulawarga krama Desa Adat lan Krama Tamiu sane wenten ring desa Adat
Nyuh Kukuh.
2.
Usaha –usaha
sane wenten ring wewidangan desa Adat nyuh kukuh mangda pastika
pidabdabnyane risajeroning ngelola mis utawi luu sane metu saking usaha sane
kemargiang.
3. Warga
Desa Adat Nyuh Kukuh mangda tegteg miara
kabersihan, kaasrian wawidangan parahyangan lan palemahan,wenten tan wenten
titah sakeng bandesa utawi prajuru.
4. Krama,warga,
lan tamiu sane wenten ring wawidangan Desa Adat Nyuh Kukuh patut stata nyanggra kabersihan
wawidangan.
5. Sahananin
mis sane metu sakeng Paumahan,
wawidangan ngraga patut kadabdabin sabecik-becikne utawi kagenahan ring wadah
mis sane sampun kasiagayang.
6. Sahananin
mis /luwu inucap patut kapilah tur kawadah. mis plastik mapupul mis plastik,
mis don-donan mapupul mis don-donan, blah-blahan mapupul blah-blahan.
7. Warga
Desa Adat Nyuh Kukuh mangda matitetin
ngangge plastik ring parikrama pakuwuban keluarga lan parikrama adat tiyosan.
8. Soang-soang
warung, utawi genah mautsaha tiyosan
patut
nyiagaang genah mis manut papilahan nyane.
9. Sahananin
mis tan kapatutang ke kutang ka dura
karang utawi tanah duwe Desa Adat, telajakan
lan tegal siosan, sajaba sampun
maduwe genah mis sane sampun kasiyagayang
oleh desa adat.
10. Banyu,
pamasuhan, yeh umbah-umbahan, yeh blengbeng utawi sakeluwir nyane tan
kapatutang ngaromoning ka dura karang, telajakan, margi, tanah duwe desa Adat, Tegal.
11. Sang
sapa sira ja tan kapatutang mabacin ring jalinjing, tegalan,utawi pasisi
segara, sejabaning ring genah sane patut inggih punika kakus utawi WC.
12. Mis
sane metu sangkaning upakara utawi upacara mangda kapuputang ring wawidangan
genah ngamargiang upakara utawi
kedapdapin olih krama mangda tan ngeromonin wewidangan pura, got lan margi.
13. Sang
sapa sira piwal utawi mamurug tan nganutin daging pawos niki ri sajeroning
ngutsaha karesikan wewidangan desa adat kakeninin danda manut pemutus Pesangkepan.
14.
Tata –titi nabdabin mis
lan luu ring wewidangan desa Adat Nyuh
Kukuh sane dereng wenten ring pawos puniki pacang kedabdabin ring
Perarem ngeninin indik Mis lan Luu.
Palet
2
Karang
miwah Tegal
Pawos
91
Desa
Adat Nyuh Kukuh midabdabin tanah adat
desa Adat makamiwah tanah-tanah utawi pekarangan siosan kadi ring sor:
1. Sahananing
karang desa muang tanah tegak paumahan, patut mangda wenten wates
ipun sane pastika sanistan ipun antuk pepagehan.
2. Karang
utawi tanah paumahan sane masanding sareng tanah peumahan warga
lianan , mungguing wates ipun kapidabdabin sekadi ring
sor:
ha.
|
Wates Sisi kaler, Sisi kangin miwah
sane nepi ring rurung utawi margi kekaryanin antuk sang ngamong karang utawi
tanah peumahan inucap.
|
na.
|
Wates Sisi kelod utawi Sisi kauh sajawaning sane nepi ring rurung utawi
margi kakaryanin olih sang ngenahin karang penyanding sane delodan utawi
dauhan.
|
ca.
|
Prade sangkaning pada lila, kangkat kawentenan pamargi siyos kadi
kecap ring ajeng.
|
3. Karang,tegal,patut
sekadi ring sor:
ha.
|
Wenten wates.
|
na.
|
Mapemedal ka rurung utawi ka margine.
|
ca.
|
Wenang kewehin ka rurung utawi ka margine.
|
ra.
|
Maguna saha tan ngawinang keduhkitan.
|
4. Tanah
Pekarangan Desa Adat, Tanah Pelaba Pura Desa Adat sane
kagenahang olih krama tan kangkat kapatimbalang sadurung pamutus pasangkepan.
5. Krama
Desa Adat sane sampun ngeraksa karang desa ndiri tan kapatutang malih nunas nyelang
karang desa utawi ngangkep karang desa.
6. Sang
ngenahang karang desa patut ngawigunayang karang manut cacukuh desa Adat.
7.
Tata titi krama desa adat ngawigunayang tanah
Pekarangan Desa Adat,Tanah Pelaba pura pinaka genah jenek utawi pekarangan
manut Perarem.
Pawos
92
1.
Prade
wenten karang paumahan sane kabebeng kapidabdabin sekadi ring sor:
ha.
|
Yening tanah inucap marupa tanah
PKD, patut prajuru midabdabin mangda
karang kebebeng inucap polih margi.
|
na.
|
Prade karang inucap marupa tanah padruen (hak milik ) prajuru patut
ngutsahayang mangda karang inucap polih margi
melarapan paras-paros ring sang penyanding.
|
Pawos
93
1.
Wates karang nepi margi
utawi ulu, utawi tanpa panyanding,patut kadabdabin olih sang aduwe karang, tur
tan kangkat ngalahlahin.
2.
Yan
mabukti
ngalahlahin,patut
katiwakin danda manut pararem, minakadi:
ha.
|
Ngewaliang tanah sane kelahlahin.
|
na.
|
Ngewehin
prabiya sekadi patut.
|
ca.
|
Yan sane kalahlahin marupa genah sane kasengguh suci, krama inucap keni
pamidanda pangupakara manut tatacara agama.
|
Palet 94
Wewangunan,
Wewalungan Miwah Pepayonan
Indik
I
Wewangunan
Pawos 95
Desa Adat
Nyuh Kukuh Nabdabin wewangunan ring wewidangan desa adat kadi ring sor:
1. Sapasira
ugi pacang ngawit makarya wawangunan suci makadi pura ring wawidangan Desa Adat
Nyuh Kukuh, patut polih lugraha saking
desa adat sane kapastikayang antuk pararem desa adat.
2. Warga sane
meagama tiyosan ring agama hindu tan
kepatutan ngewangun tempat suci ring wewidangan desa adat Nyuh Kukuh.
3. Sapa
sira ugi sane ngawigunayang palemahan padruwen negara lan palemahan padruwen
desa adat sane wenten ring wawidangan Desa Adat Nyuh Kukuh, tan kapatutan makarya wawangunan
palinggih permanen.
4. Sang
sapasira sane ngawangun palinggih utawi parahyangan durung polih wak-wakan
paruman patut palinggih utawi parahyangan inucap kapralina manut sastra agama
olih sang sane ngawangun.
5. Sang
sane sampun ngawigunayang palemahan padruwen negara sane wenten ring wawidangan
Desa Adat Nyuh Kukuh, sadurung wenten
Awig-awig puniki, sang sane kawenang
nepasin wantah guru wisesa nganutin undang-undang lan peraturan sane sampun
manggeh.
6. Sehananing
ilikita sane medal saking guru wisesa indik pawilangan (5) ring ajeng,
kasugkemin olih desa adat ritatkala
ngelestariang lan ngupapira palemahan desa adat.
7. Sang
sampun medrebe palinggih permanen ring palemahan druwen negara lan palemahan
padruwen desa adat matilar saking genah inucap,sahananin palinggih patut
kapralina manut kecap satra agama sadurung matilar saking genah punika.
8. Tan
wenang ngewentenang wewangunan, sajeroning kakuwub margi.
9. Warga
Desa Adat Nyuh Kukuh sane pacang
matimbalang tanah druen desa Adat utawi druen jagat sane pecak kawigunayang patut
masadok tur pastika molihang uwak-uwakan bandesa utawi prajuru.
10. Wawangunan
sane tan nganutin tata ngawangun lan tata ngawigunaang genah,jantos nyayubin
bilih-bilih tembok ring telenging wates,risampun kawara tur sampun kasadokang
wenang kapidanda manut pararem.
11. Desa
Adat Nyuh Kukuh ten matutang ngwangun banjar, tempek, setra utawi sepekadangania sane anyar ring wawidangan Desa Adat
Nyuh Kukuh sane pastika tan manut ring
awig-awig desa adat.
12. Warga
desa Adat lan warga dura desa sane piwal utawi mamurug manut ring pawilangan
1-11 pawos 95 awig-awig desa adat puniki patut kebawosang ring paruman lan keni
pidanda manut perarem.
Pawos 96
1. Warga
dura Desa, mapikayun pacang ngewangun paumahan, genah
usaha lan sapekadangania, niri-niri
utawi klompok patut mapisadok majeng ring prajuru, utawi prajuru wenang
nitening warga inucap.
2. Warga
dura Desa, mapikayun pacang ngewangun
paumahan, genah usaha lan sapekadangania mangda kejantenin dumun indik
kesumanggupannyane pacang kaunggahang pinaka krama tamiu ring desa Adat Nyuh Kukuh.
3. Warga
dura Desa sane matimbalang tanah druen
jagat sane pecak kawigunayang ring wawidangan Desa Adat Nyuh Kukuh majeng ring
warga desa adat utawi warga dura desa siosan
mangda mapisadok dumun majeng
ring prajuru.
4. Desa
Adat kawenangan ngilikitaang makasami warga dura desa sane ngawigunayang tanah
padruen jagat ring wewidangan desa adat nyuh kukuh turmaning kedamyakang ring
pesangkepan desa adat.
5. Warga dura desa sane piwal utawi mamurug manut ring
pawilangan 1-3 pawos 96 awig-awig desa adat puniki patut kebawosang ring
paruman, lan pamutus paruman wenang katur ring warga dura desa inucap.
Indik 2
Wewalungan
Pawos 97
Desa Adat Nyuh Kukuh nabdabin
ngupaira wewalungan kadi ring sor:
1.
Warga Desa Adat Nyuh Kukuh sane maubuh-ubuhan, ubuh-ubuhan nyane
patut kadabdabin mangda ngawinang rena
lan tan ngawesanayang duhkita warga siosan.
2.
Ubuh-ubuhan sane
ngawetuang baya,sengkala, usak utawi leteh, cemer, sang aduwe ubuh-ubuhan
inucap patut nanggung prabea sang kabaya,kasengkalen, kausak,utawi ngawaliang
kasucian sane kaletehin utawi kacemerin.
3.
Prabeya, ngewaliang kasucian lan pamidanda manut ring
pawilangan 2 ring ajeng manut perarem.
4.
Sang sapa sira ugi tan kawenang ngenahang
utawi negulang ubuh-ubuhan ring:
ha.
|
Wawidangan parahyangan.
|
na.
|
Margi lan
tegalan warga siosan sedurung polih wak wakan ring sang sane medue.
|
ca.
|
Wawidangan
setra.
|
5.
Sang sane mamurug patut
keni pamidanda manut perarem.
Pawos 98

1. Sang
sapa sira ja tan kapatutang maboros, mabedilan, ring wawidangan Desa Adat
Nyuh Kukuh, sajabaning sampun polih
wak-wakan bandesa utawi prajuru desa, sang piwal patut kadanda manut pararem.
2. Sang
sapa sira ja tan kapatutang ngerereh ulam melarapan antuk ngeracun, nuba, ngebom sane prasida ngerusak kelestarian
terumbu karang lan pesisin segara , sang
piwal patut kadanda manut pararem.
3. Sehananing
wewalungan sane kelestariang antuk guru wisesa manut undang-undang tan
kedadosang kepiara ring paumahan soang-soang sejaba medue ilikita kawenanga
olih guru wisesa, sang piwal patut kadanda manut pararem.
Indik
3
Pepayonan
Pawos
99

Desa Adat
Nyuh Kukuh Nabdabin Pepayonan ring wewidangan desa adat kadi ring sor:
1.
Nandur tanem tuwuh mededampingan ring genah parahyangan
wiadin paumahan, paembang ipun saking panyengker ka jero pinih kidik adepa
agung.
2.
Kakayonan sane katarka
pacang ngerawuhang baya, kangkat katunas, nganutin paigum pada pada lila.
3.
Prade tan sida ngembasan paigum, bandesa lan prajuru tedun
ngarauhang panepas, tur panepas prajuru, suka tan suka mangda katampenin.
4.
Taru sane ngawinan baya, sang aduwe taru patut mrabeanin
sategepne.
5. Sang
piwal sakadi inucap ring ajeng angka (1) rauh ring angka (4),patut kebaosin lan
keni pamidanda manut perarem.
Pawos 100
1.
Desa Adat patut nandur utawi ngawerdiang tanem tuwuh sane ngawinang desane asri,tur
lestari luire:
ha.
|
Tanem tuwuh
sane katandur utawi kapiara antuk desa Adat.
|
na.
|
Tetamanan
desa.
|
ca.
|
Margi utawi
rurung, telajakan.
|
2.
Tan kapatutang nebteb utawi ngebah taru ageng wiadin sane
kasinanggeh mabuat wigunannia manut tetuwek
ngawerdiang kelestarian lingkungan, sadurung polih uwak-uwakan saking
prajuru desa utawi manut pamutus paiguman Krama Desa Adat.
3. Sahananing
margi sane wenten ring wawengkon Desa Adat Nyuh
Kukuh patut kepiara
lan kejaga keasrian kekayonanyane.
4. Sapa
sira sane ngrusak tanem tuwuh ring ajeng wilangan 2, patut keni pamidanda manut
pararem.
Palet 4
Kawasan Pedesaan Desa Adat
Indik 1
Ngelestariang Palemahan Miwah Kawasan Perdesaan Desa Adat
Pawos 101
1.
Desa Adat nyuh kukuh nyungkemin
wewangunan sane matetuwek ngelestariang
palemahan lan wewangunan kawasan pedesaan desa Adat olih guru wisesa.
2.
Ritatkala wenten rerincikan wewangunan
saking guru wisesa ring wewidangan desa adat
sane matetujon nincapang ayah-ayahan panegara majeng ring warga desa lan
desa adat, nincapang wewangunan ring
widang parahyangan,palemahan lan pawongania patut pinih rihin kasobyahang ring
krama desa adat.
3.
Ritatkala rerincikan wewangunan saking
guru wisesa manut pawilangan kalih ring ajeng, ngawigunayang padruen desa adat patut kedasarin antuk pamutus paruman
krama desa adat.
4.
Wewangunan kawasan pedesaan inucap luirnia:
ha.
|
Ngewangun margi.
|
na.
|
Ngewangun serana nincapang ekonomi warga desa.
|
ca.
|
Ngewangun serana nincapang teknologi tepat
guna.
|
ra.
|
Ngewangun serana tiyosan sane matetuwek nincapang kelestarian budaya,
adat lan agama.
|
SARGAH
VII
PADRUEN, UTSAHA, MIWAH PENGANGGARAN DESA ADAT
Palet 1
Padruwen Desa Adat
Pawos 102
Padruwen Desa
Adat Nyuh Kukuh,makadi ring sor:
1. Wewidangan Desa Adat
sane sampun keilikitayang nganutin wates-wates palemahania.
2. Tanah laba pura
Desa Adat luire:
ha.
|
Tanah
setra/laba pura Prajapati.
|
na.
|
Tanah laba pura Puseh.
|
ca.
|
Tanah laba pura Tinggar.
|
ra.
|
Tanah laba pura Dalem Bias Mentig.
|
ka.
|
Tanah laba pura Desa.
|
da.
|
Tanah pekarangan Desa Adat.
|
3. Tanah
Pekarangan Desa Adat luire:
ha.
|
Tanah Pekarangan Desa Adat ring
margi pura Dalem.
|
na.
|
Tanah
Pekarangan Desa Adat ring Genah Wantilan Desa Adat.
|
ca.
|
Tanah
Pekarangan Desa Adat ring Genah Rompok Ngaben.
|
ra.
|
Tanah
Pekarangan Desa Adat ring margi nyujur Wantilan Desa Adat.
|
4. Kahyangan
Tiga:
ha.
|
Pura Desa
|
na.
|
Pura Puseh.
|
ca.
|
Pura Dalem Mrajapati.
|
5. Pura
Petinggar.
6. Pura
Ratu Gede Sakti;
7. Pura
Dalem Bias Mentig;
8. Pura Semer Tis.
9. Piranti-piranti
luire:
ha.
|
Gong Barungan sejangkep nia.
|
na.
|
Bale Wantilan.
|
ca.
|
Uperengga
pura sami.
|
10. Jinah
tabungan.
11. Kulkul.
12. Piranti
siosan sane munggah ring ilikita Desa Adat salantur nyane.
Prajuru, manggalaning desa Adat lan Krama Desa
Adat ngawigunayang padruen desa
Adat manut tatujon lan kapidabdabin kadi
ring Sor:
1. Kedasarin antuk kawigunan lan pabuat Desa Adat.
2. Presida
nincapang kewibuhan utawi
kesejahtraan krama Desa Adat.
3. Tan
kapatutang ngadol wiadin matiwakang druwen desa tanpa pamutus paruman utawi
pasangkepan.
4. Sahanan
druwen desa mangda mawali ring desa.
5. Warga
Desa Adat Nyuh Kukuh patut nitenin tur
mretiyaksayang druwen Desa.
6. Sang
mandung druwen desa prade mabukti keni danda manut pararem saha ngewaliang sane
kepandung.
7. Sang
ngawigunaang tanah druwen desa saking
ngawit ngantos puput, patut nganutin pamutus paruman.
Palet 2
Indik Utsaha Desa Adat
Pawos 103
Prajuru Desa Adat Nyuh Kukuh wenang midabdabin upaya-upaya lan mautsaha
nincapan olih-olihan utawi Pendapatan desa adat.
Desa Adat Nyuh Kukuh medue Utsaha Desa Adat minekadi: Labda Pacingkreman Desa Adat / LPD lan Baga
Utsaha Padruen Desa Adat / BUPDA
1.
LPD Desa adat Nyuh Kukuh pinaka Lembaga Keuangan druen Desa
Adat, kewentuk,kapidabdabin lan kemargiang manut hukum Adat sane kemanggehang
olih desa Adat Nyuh Kukuh.
2.
Ngelestariang lan Nincapang utsaha LPD melarapan antuk:
ha.
|
Nyaga lan
miara kesehatan LPD.
|
na.
|
Prajuru lan krama desa adat sane mabukti ngawedarang pisuna sane
presida ngawesanayang ical kepercayaan warga ring LPD desa Adat Nyuh Kukuh patut
kapidanda manut perarem.
|
ca.
|
Tata titi pemargin LPD desa
adat nyuh kukuh mangda manut ring uger-uger utawi peraturan sane kemedalang
antuk guru wisesa.
|
3. Tata
titi utsaha lan kaprajuruan LPD.
nganutin Perarem LPD Desa Adat
Nyuh Kukuh sane pastika tan lempas ring uger-uger utawi peraturan sane
kemedalang antuk guru wisesa.
Prajuru desa
Adat mangda mautsaha ngawentuk lan ngawerdiang Baga Utsaha Padruen Desa Adat
utawi BUPDA:
1. Sehananing
utsaha sane kepidabdabin olih desa Adat, sane metetujon nincapan olih-olihan utawi
pendapatan desa Adat patut keranjingan lan kepakilitang ring
Baga Utsaha Padruen Desa Adat / BUPDA
2. Tata
titi utsaha lan kaprajuruan BUPDA. nganutin
Perarem BUPDA Desa Adat Nyuh Kukuh.
3. Prajuru
patut ngenterang pamupon laba pura lan druwen desa Adat.
4. Pikolih
lan pamupon laba pura ngaranjing ring kas desa Adat.
Palet
3
Indik Penganggaran Desa Adat
Pawos
104
1. Olih-olihan
utawi Sumber Pendapatan Desa
Adat Nyuh Kukuh luire:
ha.
|
Pah-pahan ngawigunayang padruwen
desa adat.
|
na.
|
Urunan krama.
|
ca.
|
Dedosan.
|
ra.
|
Dana punia.
|
ka.
|
Sesarin canang.
|
da.
|
Cacukuh pah-pahan laba LPD.
|
ta.
|
Hasil utsaha BUPDA.
|
sa.
|
Wantuan (BKK) Pemerintah Kabupaten Klungkung.
|
wa.
|
APBD Semesta Berencanan Provinsi Bali.
|
la.
|
Olih-olihan tiosan desa adat sane manut ring uger-uger.
|
2. Anggaran Pendapatan dan Belanja Desa Adat Nyuh
kukuh utawi APBDA kekaryanin nyabran warsa.
3. Tata
titi ngardinin Rancangan Anggran Pendapatan dan Belanja Desa Adat Nyuh
kukuh utawi RAPBDA olih prajuru mangda
nganutin petunjuk teknis saking guru wisesa.
SARGAH VIII
PAKLILITAN SARENG
DESA ADAT SIOSAN MIWAH MAJELIS DESA ADAT
Palet
1
Pakilitan
Sareng Desa Adat Siosan
Pawos
105
1.
Prajuru desa adat kangkat ngewangun pakilitan sareng desa adat tiyosan ritatkala
nincapang wewangunan tata sukerta parahyangan, pawongan lan pelemahania.
2.
Rerincikan bantang pakilitan inucap mangda kebligbagang ring paruman krama desa Adat.
Palet
2
Majelis
Desa Adat
Pawos
106
1. Desa
Adat Nyuh Kukuh ngemanggehang Majelis Desa Adat / MDA pinaka Pasikian Desa Adat ring
sajebag jagad Bali lan pinaka kriya
mitra sareng Guru Wisesa manut undagan ring widang Adat, Tradisi, Budaya,
Sosial Relegius, kearifan local lan
Ekonomi Adat.
2. Undagan Majelis Desa Adat luire:
ha.
|
MDA Tingkat Kecamatan.
|
na.
|
MDA Tingkat Kabupaten.
|
ca.
|
MDA Tingkat Provinsi.
|
3. Pinaka Angga Pasikian
Majelis Desa Adat / MDA Desa Adat Nyuh Kukuh satinut ring Anggaran Rumah Tangga Majelis Desa Adat manut
undagania, tur seyaga ngemargiang asing asing pituduh saking MDA bilih-bilih pituduh
punika pinaka pamutus paruman Majelis Desa Adat.
4. Sehananing
pemutus saking Majelis Desa Adat, manut
undagania ri sajeroning wicara adat patut kapucukang olih prajuru lan krama
desa Adat.
5. Prajuru
Desa Adat wenang nunas darma tetimbang
majeng ring Prajuru Majelis Desa Adat manut undagania majeng ring pidabdab ring
sor:
ha.
|
Nepasang wicara adat majeng ring warga, sekaha lan desa adat tiyosan.
|
na.
|
Nepasang wicara adat majeng ring krama adat, lan wicara krama adat.
|
ca.
|
Tatkala ngardinin Awig-Awig Desa Adat,
Perarem lan Pemutus-pemutus prajuru desa Adat sane lianan.
|
ra.
|
Sehananing pidabdab desa adat ritatkala ngulati kasukertan Perahyangan,
Pawongan lan Palemahania.
|
SARGAH IX
BAYA,
KULKUL, WICARA MIWAH DANDA
Palet
1
Indik
Baya
Pawos
107
1. Sakancan
pabuat tan rahayu utawi sakancan sane ngawinang pikobet,duhkita, duskreta ring
raga utawi jadma tiosan kasinanggeh bhaya.
2. Bacakan
sane kabawos bhaya, luire:
ha.
|
Jiwa bhaya luire: kaamuk, kabaak,lan kaparikosa.
|
na.
|
Artha bhaya
luire:kamalingan,kabegalan.
|
ca.
|
Geni bhaya luire: katunuan utawi puun.
|
ra.
|
Toya bhaya
luire:anyud ketiben arus.
|
ka.
|
Bhayu bhaya
luire: katiben linus.
|
da.
|
Duracara agama bhaya luire: bhaya agama non dresta.
|
ta.
|
Gumi bhaya
luire: bhaya sangkanin tanah embid, tanah longsor.
|
4. Warga
desa sane katiben bhaya, mangda digelis atur supeksa majeng prajuru utawi sang sane wenang ngemaosin.
5. Warga
Desa sane uning ring wit baya,patut digelis atur supeksa majeng prajuru utawi
Guru Wisesa.
6. Warga
sane ketiban baya ageng, sang katiban baya utawi sang amangguh, wenang digelis
nepak kulkul cihna baya, tur atur supeksa majeng prajuru utawi sagelisne nunas
pitulung.
7. Warga
sane nyingak utawi mireng kulkul cihna baya patut sayaga mapitulung ngeromba
saha makta gegawan, manut kewentenan baya punika, tur patut ngeromba sang keni
baya sane manut ring kaduhkitannyane.
8. Margi
maseserep utawi ngeledahin, ritatkala wenten kemalingan, patut nunas geguat
dumun majeng Prajuru utawi Bendesa
9. Pamargi
maseserep ring dura desa, patut polih panguak sakeng Prajuru utawi Klian Banjar
wiyadin Klian Desa inucap sane pastika kerampih antuk prajuru desa adat.
10. Prajuru
patut nuntun pamargin tingkah maseserep mangda nenten ngawetuang pikobet.
11. Sang melaksana dusta, sang ngawinang baya sane
sampun mabukti patut kadanda,tur ngalantur ngamargiang pamutus karma wasana
(akibat perbuatan).
12. Prade
mayanin ngrusak utawi ngemaling druwe sane kesinanggeh suci, pamidanda punika
patut maweweh penyanggaskara caru lan
prayascita manut sastra agama.
13. Warga
Desa Adat Nyuh Kukuh mangda sumeken
ngamargiang tata-titi pamargin agama manut catur dresta, prade piwal patut
kabawosin.
14. Dusta
saking dura Desa Adat Nyuh Kukuh,prade
sida katangehan patut kasadokan majeng sang wenang tur mangda naur panuku manut
pamutus paruman.
15. Warga
utawi tamiu sane ngumam-ngumam ring wawidangan Desa Adat Nyuh Kukuh patut kadanda manut pararem.
Nambakin Pangelimbak lan
Penyalahgunaan Narkoba
1. Krama
Desa Adat patut nyokong tur nyarengin utsaha Guru Wisesa nambakin Pangelimbak
lan Penyalahgunaan Narkoba;
2. Krama
Desa Adat mangda pastika uning ring Narkoba, kawigunan tur baya nyane;
3. Krama
Desa Adat mangda yatna-yatna majeng jana sane nawahang Narkoba;
4. Krama
Desa Adat mangda sareng-sareng nyelehin, nureksa tataneman utawi barang sane
kacenidra Narkoba;
5. Krama
Desa Adat mangda nyadokang jana sane kacenidra utawi sane sampun macihna
maduwe, miara, nawahang, ngangge, ngadol, nyimpen, nyiagayang Narkoba majeng
bendesa, prajuru desa utawi guru wisesa;
6. Krama
Desa Adat utawi jana sane sampun macihna maduwe, miara, nawahang,ngangge,
ngadol, nyimpen, nyiagayang Narkoba patut kapidanda manut perarem;
7. Krama
Desa Adat utawi jana sane sampun macihna maduwe,miara, nawahang, ngangge,
ngadol, nyimpen, nyiagayang Narkoba patut nampenin danda manut hukum positif saking
guru wisesa tur kawewehin pidanda manut pararem;
8. Krama
Desa Adat sane sampun macihna maduwe, miara, nawahang,
ngangge,ngadol,nyimpen,nyiagayang Narkoba kadanda antuk:
ha.
|
Ngangkenin pabuat maduwe, miara, nawahang,
ngangge, ngadol, nyimpen, nyiagayang Narkoba ring jeroning paruman desa sane
kasaksinin oleh Guru Wisesa.
|
na.
|
Nunas ampura
majeng Krama lan guru wisesa ring jeroning Paruman Desa Adat.
|
ca.
|
Pamidanda merupa pekaryan
mereresik ring pura kahyangan tiga nyabran purnama tilem, mewaneng
kalih warsa, tan kangkat kagentosin
olih keluarga lan krama tiosan.
|
9. Jana
pinaka tamiu tatkala jenek
ring wewidangan Desa Adat Nyuh kukuh macihna maduwe,
miara, nawahang, ngangge,ngadol,nyimpen,nyiagayang Narkoba ring wewidangan desa Adat Nyuh Kukuh
kadanda antuk:
ha.
|
Ngangkenin pabuat maduwe, miara,
nawahang, ngangge, ngadol, nyimpen, nyiagayang Narkoba ring jeroning Paruman
desa Adat sane kesaksiang oleh Guru Wisesa.
|
na.
|
Nunas ampura
majeng Krama lan guru wisesa ring jeroning Paruman Desa Adat.
|
ca.
|
Naur danda marupa beras 5 kg saakeh krama sane munggah ring bacakan
krama.
|
10. Jana Dura Desa Adat
sane sampun macihna maduwe, miara, nawahang,ngangge, ngadol, nyimpen,
nyiagayang Narkoba patut kapidanda.
Indik
Nglanjar
1. Sahananing parikrama adat, agama,
lan budaya sane kamargiang olih Desa Adat Nyuh Kukuh lan warga desa adat tan
kapatutang wenten panyanggra lanjaran.
2. Sang sapasira ugi tan kawenang melanjaran ring:
ha.
|
Pesangkepan/paruman.
|
na.
|
Ring Madya
lan Utamaning mandala pura.
|
3. Sang
mamurug kecap pawilangan 1 lan 2, kebaosin tur keni
pamidanda manut pararem.
Palet
2
Indik
Kulkul
Pawos
108
Desa Adat
Nyuh Kukuh Nabdabin kawigunan suaran kul-kul kadi ring sor:
1.
Kulkul inggih punika piranti malakar taru sane sampun
kacumponin pinaka tatengeran satunggil wenten parikrama krama desa Adat.
2.
Kulkul sane wenten ring wawidangan Desa Adat Nyuh Kukuh, minekadi:
ha.
|
Kulkul pura.
|
na.
|
Kulkul sekaa
gong.
|
ca.
|
Kulkul desa adat.
|
3. Kawigunan
soang-soang kulkul:
ha.
|
Kulkul pura,keswarayang manut
tatujon.
|
na.
|
Kulkul sekaa
gong kaswarayang manut parikrama angga sekaa gong.
|
ca.
|
Kulkul desa kaswarayang rikala pacang parum, sangkep, gotong royong, ngayah,
bhaya, silih sinunggil warga nganten,kelayuan sekar lan manut pabuat saking
guru wisesa.
|
4. Tabuh
tatepakan kulkul:
ha.
|
Kalih tuludan: sangkep sane mabuat.
|
na.
|
Atuludan:
cihna pamargin wali utawi nyineb, patedunan krama, Sangkep sasih.
|
ca.
|
Tigang klentungan alon: cihna wenten warga mawiwaha daa truna.
|
ra.
|
Kalih Klentungan Alon: cihna wenten warga mawiwaha daa truna sareng
balu.
|
ka.
|
Aklentungan: cihna wenten warga mawiwaha pada pada balu.
|
da.
|
Bulus
lantang: cihna wenten bhaya.
|
5. Sang sane patut Nyuarayang kul-kul:
ha.
|
Kulkul Desa Adat patut katepak olih
Prajuru desa Adat, Kul-kul Gong
ketepak olih Kelihan Gong, tatepakan
nyane manut pabuat, sejabaning suaran kul-kul sane nyinahan katiben panca
baya.
|
na.
|
Warga sane
katiben baya, sagelisne nunas pitulung, sepisanan nepak kulkul utawi kawantu
olih sang sane nangehang.
|
ca.
|
Sang nepak kulkul sane kabawos
tan kawenanga lan piwal ring pamargi kawigunaan nepak kulkul, sang nepak
patut kadanda manut pararem
|
ra.
|
Kul kul sane kadruweang olih kulawarga dadia, Sekaa-sekaa sane wenten
ring wewidangan Desa Adat Nyuh Kukuh tan kawenang nyaihang sukat lan
tetanguran suaran Kul-kul Padruen Desa Adat, sane mamurug wenang kawicarayang
ring pasangkepan.
|
Palet
3
Indik
Wicara
Pawos
109
1.
Desa Adat Nyuh Kukuh nabdabin pepalihan wicara sane wenten,menados
kalih, luire: wicara Adat lan wicara Non
Adat.
2.
Wicara Adat sane patut ketepasin
olih desa adat minekadi sehananing wicara sane mapaiketan ring Awig-Awig lan
Perarem Desa Adat utawi sehananing wicara sane kepidabdabin olih awig-awig lan
perarem kasurat makamiwah tan kesurat sane kasungkemin olih desa Adat.
3.
Wicara Non Adat inggih punika sehananing wicara sane tan presida
kepidabdabin antuk Awig-awig lan Perarem kasurat makamiwah tan kesurat sane
kasungkemin olih desa Adat Nyuh Kukuh, turmaning wicara inucap patut kelanturan
ring sang ngawiwenang.
4.
Sehananing wicara sane
mapaiketan ring agama, adat, patut kebawosin olih Prajuru Desa Adat sane
karampih olih Kertha Desa, tur sang sane kabawos iwang risajeroning wicara
inucap keni pamidanda manut pararem.
5.
Prade wenten wicara tan
prasida Ngamolihang pamutus ring desa adat sang sane mawicara kawenang nunas
pamutus ring sang rumawos utawi guru wisesa
.
6.
Ritatkala wicara non Adat,
sang mawicara lan sang kawicarayang kedeh mapinunas mangda wicara inucap polih pemutus saking Bendesa,
patut keutsaha antuk pemutus saking paruman kerta desa sane pastika kedasarin
antuk uger-uger sastra agama,loka dresta sane wenten ring desa adat nyuh kukuh.
7.
Sehananing pemutus
paruman kerta desa, patut keterima olih sang mawicara lan sang kawicarayang antuk manah lascarya.
Pawos 110
1.
Sane wenang mawosin wicara ring Desa Adat Nyuh Kukuh inggih
punika Jero Bendesa lan Kerta Desa
risajeroning Pesangkepan
utawi Paruman.
2. Sane
kawenangan niwakang pamutus wicara ring Desa Adat inggih punika Jero Bendesa,
sane kedasarin antuk kaputusan parum Angga kerta desa.
Pawos 111
Desa Adat Nyuh Kukuh
midabdabin penepas wicara kadi ring sor:
1. Desa
Adat Nyuh Kukuh ngemanggehang genah sane pastika pinaka genah matemuang sang
mawicara, miwah rikalaning nepasin lan mutusang wicara rauhing niwakin
pamidanda inggih punika ring Wantilan Desa Adat Nyuh Kukuh.
2. Yan
tan kemargiang ring genah kadi kecap ring ajeng, panepas utawi pamutus sane
keambil kebawos nyasar genah wastu tan
patut kasungkemin.
3. Ritatkala
wenten kapiambeng ring genah Wantilan desa Adat, wastu ngambil genah tiosan, sadurung wicara
kagelar mangda kaingkupan antuk sang
mawicara utawi antuk krama desa.
4. Rikalaning
ngamargiang bebawosan utawi nemuang sang mawicara wenang kawentenan / kacumawisan minekadi:
ha.
|
Canang lan segehan matetabuh
metatakan dulang.
|
na.
|
buku
Awig-Awig, buku Perarem paneges Awig-awig, buku Perarem Pangele, Peraturan
saking Guru Wisesa sane mapaiketan lan cakepan Tata titining nepasin wicara.
|
5. Sang sane kawenanga
nyarengin mawosin nepasin wicara sane kagelar, minekadinia : Jero Bendesa, Prajuru Desa Adat, Kerta Desa Adat, Kelihan Tempek soang-soang
tempek, Pecalang desa Adat kalih diri,
Sang kesadokang lan sang sane nyadokang akehnyane manut pasadok.
6. Sang sane kawenanga mawosin
wicara Inggih punika Jero Bendesa lan
Kerta esa Adat.
3. Sane
kawenangan niwakang pamutus wicara ring Desa Adat inggih punika Jero Bendesa, sane
kedasarin antuk kaputusan parum Angga
kerta desa.
7. Gaguat
parum nepasin wicara sane kasujatiane tan wenang katonton olih warga desa Adat utawi dados katonton saking
sakirang-kirangania Tigang (3) depa agung saking genah wicara kagelar minekadi:
ha.
|
Indik biota.
|
na.
|
Indik
warisan lan pewaris.
|
ca.
|
Indik wewalungan.
|
ra.
|
Indik kahyangan lan sane tiosan.
|
8. Gaguat
parum Nepasin wicara sane pastika
tan wenang katonton olih warga desa Adat
minekadi:
ha.
|
Indik dratikrama.
|
na.
|
Corah.
|
ca.
|
Ujar ala.
|
ra.
|
Para dara.
|
9. Warga desa sane mamurug manut pawilangan 8,9 wenang
katiwakan pamidanda manut Perarem.
10. Pamutus
pamuceh wicara mangda nganutin daging awig-awig, petitis lan pamikukuh Desa
Adat Nyuh Kukuh, lan ilikita guru wisesa
sane mapaiketan.
11. Prade
wenten wicara sane katepasin tan sida ngamolihang pamutus, utawi pamutus inucap
tan prasida ketampenin olih sang mawicara, wenang wicara inucap kelanturang
utawi katur ring sang ngawiwenang utawi Guru Wisesa.
12. Sinalih tunggil sane tan nampenin pamutus inucap
wenang katiwakin pamidanda manut perarem.
13. Prade
wenten wicara sane katepasin tan sida ngamolihang pamutus, utawi pamutus inucap
tan prasida ketampenin olih sang mawicara melarapan antuk pamutus inucap ketarka lempas saking
awig-awig lan perarem desa adat olih silih sinunggil sang mawicara, wenang wicara inucap kelanturang utawi katur
ring Majelis desa Adat manut undagan.
14. Sehananing
pamutus Majejelis desa Adat patut
kasungkemin olih sang mawicara utawi Desa Adat.
15. Gaguat wicara mawit saking Laksana corah minekadi:
ha.
|
Sahananing wicara sane mawiwit
saking laksana corah sane kasinanggeh nungkas ring awig-awig utawi pararem,
patut digelis keparitatasin lan kabawosin olih prajuru tanpa nyantos pasadok.
|
na.
|
Prajuru sane
tan tangeh ring wicara manut
pawilangan 1, krama desa wenang mapakeling utawi matur pawungu majeng ring
prajuru sane ngawiwenang nepasin wicara inucap.
|
ca.
|
Sajawaning wicara kecaping ajeng, prajuru wenang maosin risampune
wenten pasedok saking sang nunas pematut.
|
ra.
|
Panepas, pamutus sehananing wicara sane kebawosin patut pastika nyantenan
utawi maritatasin iwang patut wicara inucap melarapan Tri Premana
minekadinia saksi, ilikita,
bukti, taler tan maren nepek
ring catur dresta minekadi Sastra dresta, Purwa Dresta,Loka Dresta lan Desa Dresta.
|
ka.
|
Sehananing
panepas, bilih-bilih pemutus sane tan manut
kadi aksara.
|
da.
|
Sehananing
panepas, bilih-bilih pemutus sane tan manut
kadi aksara ka, bilih-bilih panepas inucap tan kesungkemin olih para
pemawos, tan wenang katiwakin ring sang sane kedalih iwang risajeroning
wicara inucap.
|
Pawos
112
1. Wicara Adat sane
sampun polih pamutus saking Bendesa Adat, bilih bilih kejangkepin antuk ilikita
pemutus wicara saking paruman kerta desa,raris sang sane kasengguh piwal ring
daging awig-awig utawi perarem nenten nerima pamutus inucap, kawenanga nunas
tetimbang ring MDA mewaneng asasih , tur
ring pewanengan inucap mangda sang sane nunas tetimbang ke MDA mesadok ring
Bendesa.
2. Pesadok inucap ngalintangin ring asasih, olih
Desa Adat kasengguh pemutus wicara sane sampun wenten sampun katerima olih sang
mawicara lan sang sane kawicarayang, tur patut kemargiang daging pamutus lan pamidandanyane.
Pawos 113
1. Wicara Adat sane sampun polih Pemutus Bendesa sane
kedasarin antuk pemutus paruman kerta desa patut kedamyakang ring pesangkepan desa Adat sane pacang rauh.
2. Risesampune
kedamyakang sang sane kasengguh piwal ring daging awig-awig lan perarem patut
ngemargiang sehananing daging pamutus wicara rauhing ring pamidandanyane ngawit
saking kedamyakang ngantos ring galah pesangkepan sasih sane pang rauh
utawi nganutin galah sane sampun
keilikitayang ring ilikita pemutus wicara.
3. Sang sane mamurug ring wates nuku pamidanda utawi ring
daging pemutus wicara patut keni penikel pamidanda.
Palet 4
Indik Danda
Pawos 114
Desa Adat
Nyuh Kukuh midabdabin pamidanda kadi ring sor:
1.
Desa Adat Nyuh Kukuh, wenang nibakang pamidanda majeng warga
sane sampun mabukti lempas ring daging awig-awig.
2.
Pamidana katiwakang oleh Bandesa
utawi prajuru ring jeroning sangkepan utawi paruman. Indik petetiwak pamidanda
patut kelaksanayang olih Prajuru Desa Adat Nyuh
Kukuh.
3.
Desa Adat Nyuh Kukuh
ngamanggehang Pamidanda sane patut katiwakan ring sang sane kemanggeh iwang
ring sajeroning wicara merupa kadi ring
sor:
ha.
|
Ayah-ayahan penukun kasisipang.
|
na.
|
Denda arta brana.
|
ca.
|
Pangupakara lan pengaskara.
|
ra.
|
Rerampagan (kelelang).
|
ka.
|
Ngewaliang tanah karang desa.
|
da.
|
Kasepekang.
|
ta.
|
Kanorayang.
|
4.
Sor singgih danda arta berana, danda pangupakara, wewanengan
danda ayah-ayahan panukun kasisipan sane kemargiang olih sang sane kebawos iwang, nganutin
perarem utawi pamutus pesangkepan ritatkala durung kasurat ring daging perarem.
5.
Rupa
Pamidanda kadi pawilangan (3) ring ajeng
pangunadikania kadi ring sor:
ha.
|
Ayah-ayahan penukun
kasisipang; Sang sane keni pamidanda
puniki ngemarginin ayah ayahan mareresik ring perahyangan mewaneng manut daging
perarem.
|
na.
|
Danda arta brana; Sang sane keni
pamidanda puniki naur antuk jinah akeh lan pewanengan ngelunasin manut
perarem. Tatkala sengker wewanengan tan kalunasing wilangan danda arta sane
katuku patut katikelin nyabran 6 sasih
|
ca.
|
Pangupakara lan pengaskara; Sang sane keni pamidanda puniki ngemargiang
upakara prayasita ring pura desa, sor singgih upakara prayasitta ring
kahyangan nganutin perarem.
|
ra.
|
Rerampagan (kelelang); Sang sane keni pamidanda puniki, pastika merupa
arta brana sane merupa tanah, tanah lan umah, mobil,sepeda motor sane sampun kailikitaang
pinaka agunan. Tata titi pemargin rerampagan
majeng ring krama sane keni pamidanda manut ring perarem.
|
ka.
|
Ngewaliang tanah karang desa; Danda puniki wantah katuju ring karma sane
nyelang tanah padruen desa Adat sane
piwal lan mamurug ring daging awig-awig lan perarem.
|
da.
|
Kasepekang;
Sang sane keni pamidanda puniki matetuwek kerarian sementara pinaka warga
desa Adat sane kedasarin antuk pamutus
paruman, sane kategesin antuk nenten polih penyanggran desa adat lan
arah-arahan desa Adat ngantos sang sane kasepekang nuku sehananing pamidanda ipun tur nunas
pengampura ri sajeroning paruman antuk sehananing kaiwangan ipun. Wewanengan
krame sane keni pamidanda kasepekang wantah tigang sasih, ring wewanengan
inucap taler nenten ngemargiang swadarma ipun lan kadulurin pengksama danda
kasepekang kangkat ketincapang dados kanorayang.
|
ta.
|
Kanorayang;
Sang sane keni pamidanda puniki sampun kedaut pipilnia matetuwek kerarian
permanen, nenten kantun pinaka krama
desa Adat Nyuh Kukuh. Yadiastun asapunika krama inucap dados mewali mekrama desa
Adat, lan desa adat kawenangan nerima mewali melarapan pemargi utawi geguat
kadi ngerajing pinaka krama desa anyar.
|
sa.
|
Tata titi
pemargin niwakang pamidanda kadi pawilangan 6, 7 ring ajeng manut daging
perarem.
|
6.
Jinah utawi Arta brana saking pamidanda
manados druwen Desa Adat Nyuh Kukuh.
7.
Sahananing sane kausak
olih wong edan, sahananing sane kausak inucap patut kategenang manut pabuat
olih kadang warganyane.
8.
Krama tamiu sane marebat
ring wawidangan Desa Adat Nyuh Kukuh
wenang kadanda manut pararem.
9.
Warga utawi tamiu sane
ngamuk ring wawidangan Desa Adat Nyuh
Kukuh wenang kadanda manut pararem.
10. Warga
utawi tamiu sane mabukti masang pangalah dewa, mendem sahanan rerampon sarwa
leteh ring pura patut keni pamidanda manut pararem saha ngwentenang panyapuhan.
Pawos 115
1. Desa Adat Nyuh Kukuh nabdabin pewanengan nuku
pamidanda kadi ring sor:
ha.
|
Danda marupa arta brana, patut
kemargiang risapune pemutus wicara kedamyakang ngantos sengker ring 6 sasih
sane jagi pang rauh.
|
na.
|
Danda marupa
Ayah-ayahan penukun kasisipang, patut kemargiang risapune pemutus wicara
kedamyakang ngantos sengker ring pesangkepan sasih jagi pang rauh.
|
ca.
|
Danda marupa Pangupakara lan pengaskara, patut kemargiang risapune
pemutus wicara kedamyakang ngantos sengker ring solas rahina sane pacang
rauh.
|
ra.
|
Danda marupa Rerampagan (kelelang), patut kemargiang risapune pemutus
wicara kedamyakang ngantos sengker ring 6 sasih sane pacang rauh rerampagan
sane merupa arta brana (Harta bergerak), Awarsa majeng rerampagan merupa
Tanah lan Paumahan.
|
ka.
|
Danda marupa Ngewaliang tanah karang desa, patut kemargiang risapune
pemutus wicara kedamyakang ngantos sengker ring Awarsa.
|
da.
|
Danda marupa
Kasepekang, patut kemargiang risapune pemutus wicara kedamyakang ngantos
sengker ring Tigang sasih sane pang rauh, ritatkala danda durung katuku lan
daging pamutus wicara during kemargiang ring wewanengan inucap danda
katincapang dados Kanorayang.
|
ta.
|
Danda marupa
Kanorayang;, patut kemargiang risapune pemutus wicara kedamyakang. Yadiastun
asapunika krama inucap dados mewali mekrama desa Adat, lan desa adat
kawenangan nerima mewali melarapan pemargi utawi geguat kadi ngerajing pinaka
krama desa anyar, kawewehin naur sehananing pamidanda sane patut katuku peak
wiwilan kenorayang lan nunas pengampura ring sehananing kaiwangan ipun ring
paruman.
|
2. Krama
Desa Adat Nyuh Kukuh tan nawur
paturunan, utawi dedosan risampune rauh
panemayannia pacang nawur, patut keni panikel manut pararem.
SARGAH XII
NGUWAH- NGUWUHIN
AWIG-AWIG MIWAH PERAREM
Pawos
116
Pidabdab nguwah
–nguwuhin awig-awig desa adat kadi ring
sor:
1.
Nguwah kalih nguwuhin awig-awig patut kelaksanayang antuk
Paruman Krama Desa Adat Nyuh Kukuh.
2.
Perareman inucap patut malarapang antuk gilik saguluk paruman
Krama Desa Adat Nyuh Kukuh.
3.
Sang sane kawenanga ngalingga tanganin awig-awig lan Perarem
inggih Punika:
ha.
|
Awig-awig desa Adat Nyuh Kukuh kalingga tanganin olih Bendesa Adat Nyuh
Kukuh kesarengin antuk Manggala lan
Angga Sabha Desa Sami.
|
na.
|
Perarem Desa
Adat Kalingga Tanganin Olih Bendesa Adat Nyuh Kukuh, manggala lan angga Sabha
Desa Adat Nyuh Kukuh Sami.
|
ca.
|
Awig-Awig desa Adat Nyuh Kukuh,
kapikukuhin olih Bupati Klungkung, lan para manggala praja Dinas
pinaka Saksi minekadi Perbekel desa Ped, camat Nusa Penida lan Majelis Desa
Adat.
|
4.
Gaguat Nguwah Nguwuhin Awig-awig desa Adat Nyuh Kukuh
kemanggehang manut kadi kecaping ring sor:
ha.
|
Awig-awig lan perarem desa Adat
Nyuh Kukuh wenang kagentosin utawi kawewehin prade Awig-awig lan perarem
inucap sampun tan manut ring pemargin utawi pakibeh jagad.
|
na.
|
Pikayunan
Nguwah Nguwuhin Awig-awig desa Adat Nyuh Kukuh kawenanga mawit saking kayun
silih sinunggil prajuru, manggalaning desa
Adat utawi krama sane kaingkupin ring sajeroning paruman desa Adat.
|
ca.
|
Pinunas, kayun inucap patut
kawedarang ring paruman utawi pesangkepan desa adat saha sang sane madue
kayun lan pinunas inucap misadya ngawedarang
wiweka lan rerincikane tur sida
kacumponin olihkrama desa.
|
ra.
|
Rerincikan Awig-awig lan perarem
sane kabuatang olih krama wenang kabligbagan pinih riin olih angga
panitia sane kasudi antuk krama desa Adat.
|
ka.
|
Awig-awig lan Perarem sane sampun puput karincikang tur sampun
kelimbakang ring krama desa adat patut ke unggahang utawi keilikitayang ring
kecap Awig-awig lan Perarem desa Adat ngelantur kamanggehang pinaka Awig-awig lan Perarem Desa Adat Nyuh
Kukuh melarapan pemutus Paruman Agung krama Desa Adat.
|
da.
|
Awig-awig
lan Perarem Pangentos wenang kemargiang ngawit saking awig-awig lan perarem
inucap ke ilikitayang, kalingga tanganin Olih sang kawenanga manut Awig-awig.
|
ta.
|
Awig-awig
lan Perarem kemanggehang patut saha
sida kemargiang, yening sampun kasungkemin olih krama desa Adat nyuh kukuh sanistania
aparo lintang saking wilangan krama desa Adat mipil.
|
5.
Sehananing rarincikan, pinunas, kayun
sane matetuwek nguwah-nguwuhin awig-awig lan perarem desa adat Nyuh
Kukuh, tan kemanggehang patut tur tan
wenang kemargiang prade tan manut kadi kecap gaguat nguwah nguwuhin awig-awig
manut kadi pawos piniki.
SARGAH XIII
PEMUPUT
Pawos
117
Pidartaning
Awig-awig
1.
Awig-awig Desa Adat Nyuh Kukuh puniki
karincikang, kasungkemin, kemargiang, kewastanin sekadi kecap ring sor
puniki:
ha.
|
Awig-awig puniki
karincikang olih Manggala lan Angga Sabha desa adat Nyuh Kukuh ring warsa
Kalih tali kalih dasa kalih.
|
na.
|
Awig-Awig
puniki kasungkemin olih krama desa Adat Nyuh Kukuh.
|
ca.
|
Awig-awig puniki kemargiang risampune kalingga tanganinin olih sang
sane kawenanga lan kakukuhin olih Bupati klungkung.
|
ra.
|
Awig-awig puniki kewastanin “Awig-awig Desa Adat Nyuh Kukuh”.
|
2.
Awig-awig Desa Adat Nyuh Kukuh puniki
manggeh kemargiang ring wewidangan desa ADAT Nyuh Kukuh pinaka sepat siku-siku
pawongan desa adat miwah sehananing sane kakuwub ring wewidangan desa Adat nyuh
kukuh, rikalaning ngupadi kasukertan tata perahyangan, tata pawongan lan tata palemahan mewastu
kepangguh kasukertaning jagaditha.
3. Saluiring
pamargi desa Adat sane durung munggah
ring sajeroning awig-awig puniki, manggeh kelaksananyang manut ring ilikita
sastra agama, tata cara sane sampun ketah memargi, kedulurin antuk panyungkem
krama desa adat.
Pawos
118
Ngawit
Pemargin Awig-awig miwah sang sane
ngalinga tanganin
1. Awig-awig
puniki kalinggatanganin olih Bandesa kesarengin antuk Manggalaning lan Angga Sabha Desa pinaka ngangganin warga Desa Adat Nyuh Kukuh.
2. Awig-awig
puniki kakukuhin olih Bupati Klungkung, kesaksinin olih Perbekel Desa Ped,
Camat Nusa Penida lan Majelis Desa Adat.
3. Awig-awig puniki kakukuhang duk rahina : ………panglong ping……sasih....Icaka...tanggal
masehi 00/00/0000 ring Desa Adat
Nyuh Kukuh
4. Luir sang sane ngalingga tanganin:
ha.
|
Bendesa Desa Adat Nyuh Kukuh.
|
na.
|
Manggalaning
lan Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh manut bacakan kasurat ring lepihan.
|
ca.
|
Para
Manggala Praja Dinas pinaka saksi.
|
ra.
|
Bupati Klungkung maka murdaning pamikukuh.
|
|
Ped, Tanggal ……………..
|
Pemucuk Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Bendesa Adat Nyuh Kukuh.
|
Sekretaris Sabha Desa Adat
Nyuh Kukuh
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Angga Sabha Desa Adat Nyuh Kukuh,
|
Para manngala Praja Dinas Pinaka Saksi:
|
Camat Nusa Penida,
|
Majelis Desa Adat Kabupaten
Klungkung,
|
Perbekel desa Ped,
|
|
Bupati Klungkung Pinaka Murdaning Pamikukuh,
|
|
Telah di catatkan:
Register Nomor :
Tanggal :
|
|
|
Mengetahui:
Bupati Klungkung,
|
Kemanggehang lan kasurat:
Tanggal :
Reg.Nomor :
Bupati Klungkung,